Türk tarihinin en önemli yazılı eserlerinden birisi olan Kutadgu Bilig hakkında merak edilen pek çok detay var. Öncelikli olarak eser 11.yüzyıla kadar dayanıyor. Hakaniye lehçesiyle yazılmış olan Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Han Hacib.
Yusuf Han Hacib 11.yüzyılda Karahanlı Uygur Türklerindendir ve Kutadgu Bilig eserini de Doğu Karahanlı hükümdarları arasında yer alan Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han’a yazmıştır. Türk hükümdara atfedilen bu eser Türkçe yazılı eserler arasında en önemli kaynaklar arasında gösterilir.
Kutadgu Bilig Özeti
Kutadgu Bilig özeti öncesinde kitaba dair bazı net detaylardan söz etmek gerekiyor. Yusuf Han Hacib tarafından kaleme alınan ve binlerce beyitten oluşan Kutadgu Bilig aynı zamanda aruz ölçüsüne sahiptir. Karahanlılardan olan hükümdar Buğra Han’a takdim edilen bir eser olmakla beraber aynı zamanda dönemin siyasi, hukuki, dini ve sosyal pek çok detayına değinmektedir. Siyaset, din ve adaleti merkezine alan bir hayat düsturunu benimser.
Yalnızca temel olgulara değil aynı zamanda insanın iç dünyasına da yeni kapılar aralayan bir ana fikre sahiptir. O dönemde insanların insafından vicdanına, merhamet duygusundan hakkaniyetine, Allah’a karşı olan inancından devlet ve siyasi atılımlara bakış açısına kadar her faktör ele alınmıştır.
Buna bağlı olarak da Türk halkının yaşam standartlarını ve hayata bakış açısını akla, devlete, siyasete, adalete, Allah’a göre şekillendirerek olgusal açıdan ele aldığı söylenebilir.
Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacib yaşanılan ve geçici olduğu vurgulanan bu dünya hakkında gölge benzetmesinde bulunmuştur. Tüm bu geçici hayatın ve dünyanın bir gün son bulacağına vurgu yaparken aynı zamanda insanın elinden kaçan bir olgu olduğu fikrini de çıkarmak mümkündür. İnsan ne kadar kovalarsa, o kadar kaçan bir gölgeyi dünya olarak benimsemek mümkündür.
Hoşgörüyü temeline alan Kutadgu Bilig özellikle insanlığın kurtuluşunu da insani duygularla bütünleştirmiştir. Öyle ki dine, dile, ırka, cinsiyete göre hiçbir ayrımın yapılmaması, her insanın eşit şartlarda muamele görmesi gerektiğini savunur. Aynı zamanda Yusuf Has Hacib kitabında insanoğlunun kurtarıcısının da insanlıktan ve merhametten geçtiğini söylediğini hatırlatalım.
Kutadgu Bilig Ne Anlatıyor?
Kutadgu Bilig öncelikli olarak mutluluk veren bilgi anlamına gelen bir isme sahiptir. Yazar Yusuf Has Hacib’e göre insanın iyi olması, iyi bir hükümdar tarafından yönetilmesi ve bu hayatın sahte mutluluğuna aldanıp kanmaması hem burada hem de ebedi hayatında mutluluğun altın anahtarı olacaktır.
Türk İslam kültürünün en kült eserleri arasında yer alması dışında aynı zamanda merhametin, hoşgörünün ve anlayışın insanlık için ne kadar önemli olduğunu da vurgular.
- Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi olarak bilinir.
- Alegorik ilk eser olma özelliğine sahiptir.
- Türk İslam edebiyatına ilişkin ilk eserdir.
- Didaktik ve felsefik ilk eser olarak bilinir.
Kutadgu Bilig simgeleri arasında ise şunlar bulunur.
- Kün Togdı = Adalet
- Ay Toldı = Kut (mutluluk)
- Ögdilmiş = Akıl
- Odgurmuş= Akibet (Dindar)
Kutadgu Bilig Karakterleri
- Küntogdı: Adaletle hükmeden hükümdarı temsil eder.
- Aytoldı: Vezir olarak mutluluğu temsil eder.
- Ögdülmiş: Vezir olarak aklı temsil eder.
- Odgurmış: Kanaati temsil eder.
