Dünya nüfusu 8 milyar civarındadır, kaç tane dil konuşulduğunu hayal edebiliyor musunuz? Normalde saymaya kalksak bir elin parmaklarını geçecek kadar dili zor buluruz ama sayı hayal edemeyeceğiniz kadar fazladır. Peki, Türkiye’de konuşulan 36 farklı dili ve hangi yörelerde konuşulduğunu biliyor musunuz? Merak edilenleri sizler için cevapladık.
Dilbilimsel verilerden en güvenli kaynak Ethnologue olarak bilinir. Bu kaynağa göre de Dünya’da 7.151 tane farklı dil konuşulmaktadır. Bunlardan 1.514’ünde 1.000’den az yaşayan insan var. Dünya dillerinin yarısından biraz fazlasının yazı sistemlerine sahip olduğu tahmin ediliyor.
En yaygın konuşulan diller nelerdir?
En yaygın dili tanımlamanın birkaç farklı yolu vardır. Ana dili en çok konuşan dil Mandarin Çincesidir. Bu, Kantonca gibi diğer Çince dilleri içermez.
İkinci dil konuşanları da dâhil edersek, İngilizce en popüler olanıdır. İngilizce ayrıca çoğu ülkede resmidir ve 67 ülke İngilizceyi resmi dil olarak adlandırmaktadır. Dünyanın çoğu için ortak dildir ve iş yapmak için en yaygın tek dildir.
Arapça, İspanyolca, Fransızca ve Rusça, konuşanlar açısından üst sıralarda yer almasalar da, uluslararası diller olarak kabul edilmektedir. Genel olarak, Avrupa dilleri, Avrupa emperyalizminin tarihi nedeniyle dünya çapında en çok temsil edilen dil olma eğilimindedir. İngilizce, İspanyolca ve Fransızca, Afrika, Asya, Avrupa ve Amerika’nın bazı bölgelerinde resmi dildir.
Hintçe en çok konuşulan üçüncü ana dildir, ancak Hindistan’da oldukça yoğunlaşmıştır.
En az konuşulan dünya dilleri nelerdir?
Belirtildiği gibi, üç haneli anadili olan 1.514 farklı dil vardır. Bunların çoğu, İngilizce olarak yavaş yavaş kaybolan yerli dillerdir ve Roman dilleri diğer yerel dillerin yerini almıştır.
En az yaygın olanı açısından, sabitlemek biraz zor. Çok zengin dil çeşitliliğine sahip bazı uzak topluluklar için kesin nüfus rakamlarını elde etmek kolay değildir. Papua Yeni Gine tek başına yüzlerce dile sahiptir.
Ancak, birincil konuşmacıları çift haneli olarak bilinen diller vardır. Soyu tükenmiş veya hareketsiz diller dışında, en az popüler olan dil muhtemelen Tsuutina’dır. Tsuut’ina 100’den az kişi tarafından konuşulmaktadır.
Bu, teknik olarak o dili konuşan insanların çocukları arasında öğrenilmeyen bir dil olan nesli tükenmekte olan bir dilden farklıdır. Nesli tükenmekte olan bir dil teorik o dili konuşacak neslin kalmamaya başlamasıdır.
Ayrıca, birincil konuşmacıları olmayan, ancak yaşayan bir grup insanla özdeşleşmiş olan hareketsiz diller de vardır. Peru’da bir Arawakan dili olan Chamicuro, yaklaşık 20 kişiye sahip bir örnektir.
Türkiye’de konuşulan 36 dil vere yöreleri
Türkiye’de 36 farklı dil konuşulmaktadır ve bu bilgi de Ethonologue kaynağından derlenmiştir. Tabii, bu dillerin bazıları 30-40 sene öncesine aittir.
Abazaca: 1995 senesine bakıldığında 10.000 insanın bu dili konuştuğu tahmin ediliyor.
Abhazca: 1993 kayıtlarına göre 35.000 kişinin bu dili Çoruh, Bolu, Sakarya gibi illerde konuştuğu bilinmektedir.
Adigece (Çerkesçe): 1965 senesinin kayıtlarına bakıldığında; Kayseri, Tokat, Kahramanmaraş illerimizde 71.000 civarı insanının bu dili konuştuğu kayıtlara geçmiştir.
Arapça (Kuzey Mezopotamya): Arapça ülkemizde en çok konuşulan dillerden biridir ve özellikle Mardin, Siirt illerinde 400.000 civarı kişinin Arapça konuştuğu biliniyor. 1992 kayıtlarıdır.
Arnavutça: Eski kayıtlara ülkemizde 65.000 civarı olan Arnavut’un sadece 15.000’nin ülkemizde bu dili konuştuğu biliniyor.
Azerice (Güney): Azerice demek biraz garip geliyor, Azeri Türkçesi daha doğru olur. Özellikle Kars bölgemizde yarım milyonu aşkın kişi Azerice konuşmaktadır.
Boşnakça: Ülkemizin batı yöresinde 20.000 civarında kişinin bu dili konuştuğu bilinmektedir.
Bulgarca: Ülkemize çok sayıda göç olmuştur ve 300.000 civarı kişi bu dili konuşmaktadır.
Çingene Dilleri: Bu diller; Romani, Domari olarak 2 grupta incelenir ve 50.000 civarından insan konuşmaktadır.
Ermenice: Ülkemizde 70.000 kişi Ermenice konuşmaktadır.
Gagavuzca: Eski kayıtlara göre 327.000 kişi bu dili kullanmaktadır.
Gürcüce: Artvin, Ordu, Sakarya illerinde 40.000 insanın bu dili konuştuğu bilinmektedir.
Kabartayca (Çerkesçe): Kayseri ve bölgesinde 200 binin aşkın insanın konuştuğu biliniyor.
Kazakça: Ülkemizde az konuşulan diller arasındadır, tahmini kişi sayısının 600 olduğu bilinmektedir.
Kırgızca: Kars, Van gibi illerimizde 1000’i aşkın insan bu dili konuşmaktadır.
Kırım Türkçesi (Balkan Tatarcası): Kırım Türkçesiyle ilgili net bir sayı olmasa da Ankara Polatlı civarında konuşulduğu bilinmektedir.
Kumukça: Sadece sayılı köylerde konuşulmaktadır, sayı bilinmemektedir..
Kürtçe: Zazaca, Dimlice ve Kırmançi ile Kırmançi’nin lehçeleri sayılan Şikaki ve Herki’yi farklı diller şeklinde değerlendiriyor. Eğer hepsini Kürtçe olarak düşünürsek 5 milyonu aşkın kişinin anadili Kürtçedir. 2007’de yapılan bir araştırmada Kürt olduğunu söyleyen 11,5 milyon insan vardı, 15 sene bu sayının ciddi oranda arttığı düşünülmektedir.
Ladino: İzmir, İstanbul gibi büyükşehirlerde 8.000 civarı kişinin konuştuğu düşünülmektedir.
Lazca: 30.000’i aşkın kişinin bu dili konuştuğu tahmin ediliyor. Eski kayıtlara göre 220.000 kişi kendine laz diyordu. Özellikle Rize ve Artvin’de yoğundur.
Osetçe: Digor lehçesi Bitlis, Erzurum, Kars, Muğla ve Antalya bölgelerinde konuşulan dildir.
Özbekçe: Hatay, Gaziantep ve Urfa’da 2000 civarı insanın bu dili konuştuğu tahmin ediliyor.
Rumca (Yunanca): İstanbul’da kalanlardan 5000 kişinin Rumca konuşmaya devam ettiği bilinmektedir.
Süryanice: Turoyo ve Hertvince gibi lehçeleri farklı olarak ele alırsak Süryanice kaybolma riskiyle karşı karşıyadır. Hertvince lehçesi Siirt’te 1000 civarı kişi bu dili konuşur. Turoyo ise Mardin bölgesinde ortalama 3000 kişi anadili olarak konuşmaktadır.
Tatarca: İstanbul’daki Tatarların konuştuğu dildir.
Türkçe: Eski kayıtlara göre nüfusun % 90 civarının Türkçe konuştuğu biliniyordu ama farklı bir araştırma o dönemde bunu % 85 olarak belirtmişti.
Türkmence: Tokat ve civarında ortalama 1000 kişinin konuştuğu biliniyor.
Uygurca: Büyük bölümü Kayseri’de olmak üzere 500 kişi konuşmaktadır.