Divan teşkilatı
Divan teşkilatı devletin işleyişini sürdürmek üzere görevli olanların yer aldığı bir oluşumdur. Divan tarafından belirlenmiş olan ve duyurulmuş her karar ferman niteliği taşıdığından mutlak suretle uygulanmaktadır. Bunu uygulayanlar ve Divan dahilinde olanlar ise yine Divan-ı Hümayun üyeleridir. Aralarında devletin yönetiminde bizzat rol sahibi olan çok önemli üyelerin olduğu bu teşkilat günümüzde de kullanılan sistemin temelleri olarak nitelendirilebilir.
Divan-ı Hümayun ilk olarak kurulduğunda tahtta Osman Bey oturuyordu. Tanzimat fermanıyla beraber Divan-ı Hümayun ismini Nazırlık olarak değiştirdi. Aslında Nazırlık günümüzde Bakanlar Kurulu ile eşdeğer bir yapıya sahip. Devletin yetki bakımından en üst noktasını temsil ettiğinden dolayı Divan-ı Hümayun üyeleri oldukça önemlidir.
- Vezir-i Azam
- Vezirler
- Kazasker
- Defterdar
- Nişancı
- Kaptan-ı Derya
- Şeyhülislam
- Yeniçeri Ağası
Divan-ı Hümayun Üyelerinin Görevleri
Divan-ı Hümayun dahilinde olan üyeler farklı görevleri üstlenmiş ve devletin yönetiminde söz sahibi olan kişilerdi.
- Vezir-i Azam
Padişah’ın ardından gelen en yetkili kişi vezir-i azamdı. Padişah olmadığında da tüm yönetim yetkileri kendisindeydi. Devletin yönetiminde kilit nokta denilebilir.
- Vezirler
Sadrazam’ın eli ayağı olarak nitelendirilebilecek, devletin tüm mevkilerine hakim olan yardımcılardı. Vezir-i Azam’ın altında olan vezirler aynı zamanda fikir beyan etme hakkına da sahiptiler.
- Kazasker
Kadıların atanmasında görev alan, müderrislerin görevlerini tayin eden, büyük davalara bakan kişiler kazaskerlerdi. Kazaskerler aynı zamanda vezirlerden sonra yetkisi en yüksek üyelerdi.
- Defterdar
Maliye bakanı olarak tanımlayabileceğimiz kişilerdi. Devletin tüm mali bilançolarını takip eden kişilere defterdar denilirdi. Hazine, gelir ve gider gibi kalemlerden sorumlu olup düzenli olarak bunların işlenmesini sağlarlardı.
- Nişancı
Divanda en önemli görevleri üstlenen kişiler olan Nişancılar tüm kanunları en ince ayrıntısına kadar bilenlerden oluşurdu. Kanunları takip ederek devletin işleyişini gözeten Nişancılar üst düzey görevlerde bulunurlardı.
- Kaptan-ı Derya
Deniz kuvvetlerini yöneten komutana verilen isimdir.
- Şeyhülislam
Devletin dini işlerini yönetmekle beraber işleyişi İslam dinine uygun şekilde organize eden kişiye Şeyhülislam denilirdi.
- Yeniçeri Ağası
Yeniçeri ocağında sahip olunabilecek en üst rütbe yeniçeri ağasıdır. Hem askeri ayağında hem de sivil ayağında yeniçerilerden sorumlu olan kişiye verilen unvandı.