Koşma Nedir Özellikleri Nelerdir?

Koşma

Koşma ilk etapta koşma eylemi ile zihnimizde bir fikir uyandırsa da aslında Aşık edebiyatında kullanılan bir nazımdır. Bir nazım biçimi olarak kullanılan koşma Aşık edebiyatında hece ölçüsü kullanılarak söylenmekte olan şiir türlerinin ilkleri arasındadır. 

Kafiye örgüsü belirli kalıplara sahip olan koşma için en net faktörlerden birisi 8’li ya da 11’li kalıpla yazılmasıdır. Aşık edebiyatında koşma ile yazılmış şiirler minimum iki dörtlükten oluşmaktadır. En az iki dörtlük olan koşma türündeki şiirlerin maksimum uzunluğu ise dört dörtlük olarak karşımıza çıkar. 

Aşık edebiyatında koşma türünde yazılmış şiirlerin kafiye örgüsü şu şekildedir.

• aaab, cccb, dddb …
• abab, cccb, dddb …
• abxb, dddb, eeeb …
• aaaa, bbba, ccca …

Koşmanın Özellikleri Neler?

Aşık edebiyatında koşmalar farklı yapılardadır. Ezgileri değişken olabilir ve buna bağlı olarak da sınıflandırılabilir. Ancak yine de bir eserin koşma olabilmesi için bazı temel kriterleri karşılaması gerekmektedir. Bunlar ise şu şekilde sıralanabilir.

• Koşmalar en az iki, en fazla dört dörtlükten oluşur.
• Dörtlüklerle söylenen bir türdür.
• Türk halk edebiyatının en sık kullanılan nazım birimleri arasındadır.
• Koşmalarda hece ölçüsü 8’lik olabilir. Alternatif olarak 11’lik kullanılır. 
• Kafiye ölçüsü ise yarım kafiyedir.
• Koşmalar konu açısından oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Aşktan, özlemden, doğadan, acıdan, hayattan, sevgiden, kahramanlıktan beslenen koşmalar görülebilir. Tamamıyla eleştiri odaklı koşmalar da edebiyatta vardır.
• Yukarıda da yer alan kafiye örgüsünde yazılırlar.
• Koşmaların son dörtlüğünde mutlak suretle hangi aşık yazdıysa mahlası yer alır. Bu mahlas bazen son dörtlükten önce de kullanılabilir.
• En yalın şekilde bizlere sunulan koşmalar sade bir anlatım diline sahiptir. Zira hedef kitlesi halktır ve edebi ağzı da bundan kaynaklı olarak anlaşılırdır.
• Aşık edebiyatı nazım türleri dahilinde pek çok koşma türü bulunmaktadır.

Koşmalar ilk görüşte anlaşılabilir edebi eserlerdir. Aşağıda da Karacoğlan’ın sevilen bir eseri yer alıyor. 

Vara vara vardım ol kara taşa,

Hasret ettin beni kavim kardaşa,

Sebep ne gözden akan kanlı yaşa,

Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm

Nice sultanları tahttan indirdi

Nicesinin gül benzini soldurdu

Nicelerin gelmez yola gönderdi

Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm

Karacoğlan der ki kondum göçülmez

Acıdır ecel şerbeti içilmez

Üç derdim var birbirinden seçilmez

Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm         

Karacaoğlan