Kayaçların Hammadde Olarak Kullandığı Yerler Nereler? Önemini Farklı Kaynaklardan Araştırın

Kayaçların hammadde olarak kullanıldığı yerler

Kayaçların hammadde olarak kullanıldığı yerler nerelerdir? Bu kayaçların önemini farklı kaynaklardan bakarak öğrenin sorusu hakkında bilgileri sizler için derledik.

Kayaçlar, bulundukları bölgeye ve türlerine göre farklı şekillerde oluşurlar. Bunlar 3 farklı grupta inceleyebiliriz. Magmatik kayaçlar, metamorfik namı diğer başkalaşım kayaçları, sedimanter veya diğer adıyla tortullardır.

Farklı minerallerin minik tanecikleri, üzerlerine uygulanan basınç nedeniyle sıkıştırıldığında doğal olarak kayalar oluşur. Kaya oluşum süreci, farklı kaya türleri için değişkendir. Sedimanter kayaçlar, mineral veya organik parçacıkların Dünya yüzeyinde birikmesiyle oluşurken, metamorfik kayalar, sulu sıcak sıvıların yüksek ısı ve basınca maruz kalmasıyla oluşur, son olarak lav soğuyup katılaştığında magmatik kayaçlar oluşur.

Kayaçların Hammadde Olarak Kullanıldığı Yerler

Altın: Kuyumculukta, elektrik ve elektronik sektöründe, diş hekimliğinin bazı alanlarında hammedde olarak kullanılan değerli bir madendir.

Demir: İnşaat, araç gibi pek çok üretim alanında kendine yer bulmuştur.

Bor: Cam, seramik, deterjan ve ilaç için vazgeçilmez bir kaynaktır ve en fazla bizim ülkemizde bulunur.

Mermer: İnşaat, ev eşyası, heykel, dekoratif amaçlı pek çok alanda kullanılır.

Bakır: Çok geniş bir kullanım ağı vardır. Özellikle elektrikle alakalı işlerde ve inşaatta kendine çok yer bulur.

Kömür: Enerji için kirli ama önemli bir kaynaktır.

Çinko: Şu an birçok cihazda yer alan piller ve araçların birçok parçasında çinkoya yer verilir.

Magmatik Kayaçlar nedir?

Magmatik kayaçlar, erimiş kayaç (yoğun ısı ve basınçla sıvılaştırılmış kaya) katı bir duruma soğuduğunda oluşan kaya türleri olarak tanımlanır.

Lav, volkanik merkezlerdeki çatlaklardan veya deliklerden akan erimiş kayadır (soğuduklarında bazalt, riyolit veya obsidiyen gibi kayalar oluştururlar). Volkanik patlamalar sırasında fırlatılan parçalanmış malzeme (örneğin kül, bombalar, tüfler ve volkanik breşler) birikimleridir. Magmadan magmatik kayaçlar oluştuğu ve kaya döngüsüne başladığı için bunlara birincil kayaçlar denir.

Magmatik kayaçlar dokuları, yoğunlukları, renkleri ve mineral bileşimleri ile kolayca tanımlanabilir. Bu tür kayaçların dokusu; yeryüzü şekillerine, boyutlarına, soğuma ve ardından katıya dönme zamanıyla bağlantılıdır. Ayrıca Kristaller hangi düzendeyse ona göre dokusu oluşur.

Magmatik Kayaçların Özellikleri

• Magmatik kayaç oluşumunda fosil tortusu görmek mümkün değildir. Kabuğun derinliklerinde herhangi bir fosil olasılığı varsa, Dünya yüzeyinden püskürür ve bu kayaların ürettiği katıksız ısı nedeniyle yok olur.
• Çoğu magmatik form, birden çok maden yatağı barındırır.
• Camsı veya kaba türde görülebilirler.
• Asitlerle reaksiyona girmeleri beklenmez.
• Maden yatakları değişik boyutlarda ve yamalar biçimde bulunur.

Magmatik Kayaç Örnekleri

Granit

Granit, çeşitli minerallerin açıkça görülebilen kristallerinden yapılmış sert bir magmatik kayadır. Granitler binalarda ve evlerde özellikle mutfak ve banyolarda kullanılmaktadır.

Bazalt

Bazalt, koyu renkli, ince taneli magmatik bir kayadır. Bazalt, okyanus kabuğunda yaygın olan ana kayalardan biridir. Bazalt demir açısından zengin olduğu için betonda katkı maddesi olarak kullanılır. Bazalt, en yaygın magmatik kaya türüdür.

Pomza

Pomza, içinde binlerce minik baloncuk bulunan hafif magmatik bir kayadır. Ayaklarımızın altındaki ölü deriyi çıkarmak için kullanılırlar. Aşındırıcı temizlik ürünlerinde kullanılır.

Diyorit, Riyolit, Obsidyen, Tüf magmatik kayaçlara örneklerdir.

Metaformik Kayaçlar

Metamorfik kayaçlar, basınç, ısı ve farklı kimyasal aktivite gibi birçok fiziksel değişiklik nedeniyle kayaların belirli bir süre içinde değişmesiyle oluşur

Metamorfik Kayaç Türleri

Metamorfik kayaç türleri şunlardır:

• Yapraklı Metamorfik Kayaçlar
• Yapraksız Metamorfik Kayaçlar

Yapraklı Metamorfik Kayaçlar

Bu kayaların üzerinde, paralel şeritler gibi görünen bazı mineral tanelerinin dizilişine tanık olunabilir. Yapraklanma, basınç kuvvetleri bir kaya içindeki mineralleri uzun veya düz bir şekilde hizalamak için sıkıştırdığında meydana gelir. Bu kayalar, uygulanan basıncı yansıtan levha benzeri bir yapı oluşturur.

Yapraklı metamorfik kayaçlara örnek olarak granit, gnays ve biyotit şist verilebilir.

Yapraksız Metamorfik Kayaçlar

Bu tür kayaçlar, düz veya uzun olmayan minerallerden oluşur. Burada, basınç uygulandığında taneler hizalanmayacaktır. Yapraksız metamorfik kayaçlarda tabakalı veya bantlı görünümler görülmez.

Yapraklı metamorfik kayaçların örnekleri skarn, novakülit, mermer, hornfels ve kuvarsittir.

Metamorfik Kayanın Özellikleri

• Kataklastik metamorfizma, kayaların birbirine sürtündüğü tektonik plaka fayları ile birlikte meydana gelir ve bu da tane boyutunun küçülmesine neden olur.
• Bu kayaçların dönüşümü yapraksız kaya oluşturamayan ve düşük dereceli olarak sınıflandırılır.
• Kayanın dolaşımı, farklı türde değerli metaller ve taşlarla sonuçlanan çok sayıda maden suyu kimyasal reaksiyonuyla sonuçlanır.

Sedimanter Kayaçlar nasıl oluşur?

Tortul kayaçlar, su kütleleri içinde Dünya yüzeyindeki malzeme üzerinde biriktirme ve ardından çimentolanma ile oluşur. Bu kayalar dört şekilde oluşur:

1. Diğer kayaların yıpranmış kalıntılarının birikmesi
2. Sedimentlerin birikmesi ve konsolidasyonu
3. Biyojenik aktivitenin sonuçlarının birikmesi
4. Çözeltiden yağış ile oluşur.

Sedimantasyon nedir?

Sedimantasyon, organik ve mineral partiküllerin çökmesine neden olan tüm süreçlerin birleşik adıdır. Sedimanter kayayı oluşturmaya yardımcı olan parçacığa tortu denir. Bu tortu, kaynak alanından erozyon ve ayrışma yardımıyla oluşur ve daha sonra denüdasyon ajanları olan rüzgâr, su, buz ve buzullar tarafından çökelme yerine taşınır.

Kaya türünü incelemenin etkili yöntemlerinden biri de, tortu tane boyutunu ve varyasyonunu incelemektir. Dokusuna göz atacak olursak bahsi geçen çökeltilerdeki tanenin niteliklerini ve düzenlemelerine bakmak gerekir. Yapısı, kaya yataklarında ve paleoakıntıların birikmesine destekte bulunan yüzeylerin alt kısmında yer alır ve kayalar kısmında birikim gerçekleşir. Yerkabuğunda bulunsa da toplam hacim sadece yüzde 8 civarındadır.

Örnekler

Bazı yaygın tortul kayaçlar şunlardır:

• Kireçtaşı
• Tebeşir
• Kil
• Kumtaşı
• Şeyl

Bu kayalar toplam dünya yüzeyinin %75’ini kaplar.

3 farklı kayaç türlerini, özelliklerini ve örneklerini paylaştık. Buradaki malzemelerin kullanım alanlarına baktığımızda enerji, inşaat, ev eşyaları gibi birçok alanda kullanılır. Bazıları takı sektöründe kendine yer bulur. Elmas çok değerliyken bazı takı malzemelerinin değer daha azdır.