Kaşgarlı Mahmut hangi dönemde yaşamıştır ve eserleri nelerdir
Kaşgarlı Mahmut hangi dönemde yaşamıştır ve eserleri nelerdir sorularının yanı sıra eserlerinin özellikleri hakkındaki bilgileri sizler için hazırladık.
Karahanlılar döneminde yaşamış olan Kaşgarlı Mahmut 1008 yılında dünyaya gelmiştir. Karahanlılar Devleti’nde çok önemli bir isim olan Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat-i Türk eseri günümüze kadar ulaşmıştır. Türk dili hakkında önemli araştırmalar yapmış ve bu alanda eserler vermesi tarihi bakımdan da Türk dilinin geçmişini ortaya koymasını sağlamıştır.
En önemli eseri olan Divan-ı Lügat-i Türk adlı eserini ilk olarak 1072 yılında yazmaya başlamış eserin tamamlanması ise
parçası olan Kaşgarlı Mahmud, Divan-ı Lügati’t Türk eseriyle tarih kitaplarının bir parçası olmuştur. Bilimsel ve edebi yönüyle ön plana çıkan Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserini 1072 yılında yazmaya başlamıştır. Eserin tamamlanması 1074 yılında olurken tekrar kontrol ederek 1077 yılında tamamlamıştır. Divan-ı Lügat-i Türk eseri günümüzde ülkemizde bulunmaktadır.
Kaşgarlı Mahmut’un Hayatı
11.yüzyilda yaşamış olan Kaşgarlı Mahmut Kaşgar şehrinin güneyinde bulunan Opal kasabasında doğmuştur. Karahanlı Devletinde yer alan emirlerin sülalesinden geldiği bilinmektedir. O dönemde saciye ve hamidiye adı verilen medreseler de eğitim gördükten sonra Türk Dili hakkında araştırmalarda yaparak Türk Dili ve lehçesi üzerine çalışmalar yapmıştır.
Diğer bazı yapılan araştırmalara göre ise Kaşgarlı Mahmut Batı Karahanlı hakanlarından Buğrahan Muhammet Yağan Tekin (Bogra Yagan Tégin)’in torunu ve Şehzade Hüseyin Emir Tekin’in oğlu olarak kabul edilmektedir. Bu yöndeki bilgilere göre Yağan Tekin, 18 aylık kısa Hakanlık döneminden sonra tahtı kendi isteği ile Kaşgarlı Mahmut’un babası Hüseyin Emir Tekin (Hüseyin Çağrı Tégin)’e devretmek istemiştir.
1072-1073 yılları arasında hazırladığı ve son biçimini 1077 yılında verdiği eseri olan Divan-ı Lügat-i Türk’ü Abbasi halifesine armağan etmiştir.
Bilimsel Ve Edebi Çalışmaları
Kaşgarlı Mahmut o dönemde yazmış olduğu Divan-ı Lügat-i Türk eseri ile dünyaca tanınmış eserin yazarı olarak kabul edilmektedir. Eserini ilk olarak 1072 yılında Bağdat’ta yazmaya başlamış daha sonra alınan bilgilere göre 12 Şubat 1074 tarihinde tamamlamıştır.
Eserin tamamlanmasından sonraki iki yıl içerisinde dört defa baştan sona gözden geçirerek 1076‘da son şeklini vermiştir. Eser 1077 yılında bitirilmiştir.
Eserini dönemin Abbasi Halifesi Muktedî-Biemrillah’ın oğlu Ebü’l-Kasım Abdullah’a sunmuştur. Kitabın tek yazması olan nüsha bugün İstanbul’da Millet Kütüphanesinde muhafaza edilmektedir. Kâşgarlı Mahmud’un, Kitabu Cevahirü’n Nahv Fi Lugati’t Türk adlı bir eser daha kaleme aldığı bilinmektedir. Bu eser, günümüze ulaşmamıştır.
Divan-i Lügat-i Türk (Türk Dilleri Sözlüğü)
Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan eserin en önemli özelliği Türkçe ve Arapça bir sözlük olmasıdır. Bilinen en eski sözlük olması ve Batı Asya Türkçesi ile yazılması en önemli özelliklerindendir.
Aynı zamanda Arap sözlük bilgisi ilkelerine göre hazırlanmış olan sözlük, Kaşgarlı Mahmut’un Türk boylarıyla ilgili ayrıntılı bilgisinin yanı sıra, Arap dil bilimi konusunda da esaslı bir eğitim görmüş olduğunu göstermesi bakımından da önemli olmaktadır.
Divan-ı Lügat-i Türk’ün Genel Özellikleri
- 11. yüzyılda 1072 ve 1074 yıllarında yazılmıştır.
- Türkçenin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabı olması ile Türk Dili açısından büyük öneme sahiptir.
- Yazılış nedenleri arasında Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin yaygınlığını belirtmek yer almaktadır.
- Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmış ve Abbasi halifesine sunulmuştur.
- Yazılması aşamasında birçok Türk boyunu gezen yazar Türk Dili hakkında derlemeler yaparak kültürü de yansımıştır.
- Sözcükleri güzel örnekleyen atasözleri ve şiirler kullanmıştır. (Bu özelliği, onun, kendinden sonraki Türk yazını için çok önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır.)
- Toplam 7500 Türkçe sözcük içerir.
- Yazıldığı dönemin özelliklerini yansıtmaktadır.
- Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır.
Kaşgarlı Mahmut Eserleri
- Divan-ı Lügat-i Türk
- Kitabu Cevahirü’n -Nahv fi Lugati’t-Türk
