Farz kelimesi İslam’da, geçerli bir sebep olmadığı sürece yapılması zorunlu olan emirlerdir. Farzın, sebepsiz yere yapılmaması İslam’da günah olarak kabul edilmektedir. Kelime anlamı olarak bakıldığında ise farz yapılması gereken borç olarak kabul edilen manasına gelmektedir. ‘’ Bu dersten geçmek farz oldu.’’ Örneğinde olduğu gibi artık yapılması kaçınılmaz olan durumlar için kullanılmaktadır. Bir diğer anlamı ise hayal etmek manasındadır. ‘’ Farz edelim ki…’’ şeklinde Türkçe ’de kullanımı vardır. Müslümanlıkta farz olarak kabul edilen 32 adet olgu vardır. Bunlar şu şekildedir;
- İmanın şartları: 6 adet imanın şartı vardır.
- İslam’ın şartları: 5 adet İslam’ın şartı vardır.
- Namazın farzları: 12 adettir.
- Abdestin farzları: 4 adettir.
- Guslün farzları: 2 adettir.
- Teyemmümün farzları: 2 adettir.
Farz çeşit olarak ise ikiye ayrılmaktadır;
Farz-ı Ayn: Müslümanlıkta her kişinin yapması zorunlu kılındığı farzlardır. Namaz kılmak, oruç tutmak gibi.
Farz-ı Kifaye: Tüm Müslümanların yapması ile bir bölümünün yapması mükellef üzerinde kalan farzlardır. Cenaze namazı bu farza örnektir.
Vacip Ne Demektir?
Arapça kökenli bir kelime olan Vacip, İslam dininde sık sık karşımıza çıkan bir kelimedir. Bu kelimeye anlam olarak bakıldığında ‘’ yapılması gereken’’ manasını taşımaktadır. Vacip kelimesi İslami açıdan bakıldığında farz ile eş anlamlı bir kelimedir. Sadece Hanefi mezhebine göre Farzla eş değer tutulmaz. Farza göre bir tık daha derece olarak aşağıdadır. Hanefilik mezhebine göre vacip ikiye ayrılmaktadır;
- Kat’i bir delile yakın derecede kuvvetli görünen zannı bir delille sabit olan vacip
- Zannı delil olan haber-i vahid ile sabit olan vacip
Vacip görüş ayrılıklarından dolayı farklı şekillerde sıralanabilmektedir. Bu sıralamalar şu şekildedir;
Vakte bağlı olan vacip: Bu vacip, belli zaman aralıklarında yerine getirilmesi gerekenlerdir.
Vakte bağlı olmayan vacip: Zorunluluk sebebiyeti ile sonraya bırakılmış olan vaciplerdir. Örneğin; sağlık sebebiyeti ile Ramazan ayında tutulamayan orucun daha sonra kaza edilmesi gibi.
Muhayyen vacip: Yapılması zorunlu kılınan vaciplerdir. Zekât vermek bu vacibe en güzel örnek olacaktır.
Muhayyer Vacip: Vacibe denk seçenekler ile sunulan vaciplerdir. Örneğin; tövbe bozduktan sonra adak kesilmesi gibi.
Miktarı ve sınırı belli olan vacipler: Miktarı ve sınırı belli olan vacipler denilirken bu vaciplerin farz olduğu anlamına gelmektedir.
Miktarı ve sınırı belli olmayan vacipler: Burada ise kişilere tanınan özgürlük söz konusudur. Buna örnek olarak mahkemede nafaka miktarının ayarlanmasındaki özgürlüktür.
Ayni vacip: Başkasının yapması ile kişi üzerinden hükmü kalkan vaciptir.
Kifai vacip: Topluma emredilmiş ama bir grubun yapması ile hükümlülüğün ortadan kalktığı vaciptir. Cenaze namazı buna verilebilecek en iyi örnektir. Tüm topluma emredilmiştir fakat toplumdan bir grubun da bu namazı kılması vacibin yerine gelmesi anlamına gelmektedir.
Farz ile Vacip Arasındaki Fark
- Kur’an’da açık bir şekilde belirtilmiş emirler farz olarak adlandırılırken, vacip Kur’an’da şüpheli delil olarak bildirilen emirler vaciptir.
