Budizm’in İnanç Esasları ve Ritüelleri

Budizm’in İnanç Esasları ve Ritüelleri

Budizm dünya üzerinde en çok inananı olan dinler arasında yer alıyor. Dolayısıyla bu kadar yoğun bir popülasyona sahip olmasından ötürü Budizm’in inanç temelleri, ibadetleri, ritüelleri ve kutsal metinleri merak konusu olabiliyor. 

Budizm’in inanç temelleri arasında şunlar yer alıyor.

• Tanrı İnancı 

Budizm teknik olarak bir tanrının varlığı ya da yokluğu özelinde düşünmeye yönelik değildir. Budizm’in temelinde olan Buda özellikle Hindu tanrıya, tanrıçaya veya kutsal kitaplara herhangi bir anlam yüklememiştir. Hatta bunlara değer verdiğini bile söylemek yanlış olur. Buda bizzat kendisinin tanrı vasfına ulaştığını ve bunu yalnızca aydınlanma ile mümkün olduğunu savunmuştur. Tıpkı Müslümanlıkta kelime-i şahadet olduğu gibi Budizm’de de Tripitaka vardır. Tripitaka kısaca ‘’Buda’ya sığınırım, Dharma’ya sığınırım, Sangha’ya sığınırım’’ demektir. Burada Tripaka üç cevher anlamına gelir. Buda dışında Dharma Buda öğretisi anlamına gelirken, Sangha ise Rahipler Topluluğunu ifade eder.

• Karma İnancı 

 Karma günümüzde daha da popüler bir hale gelen kavramlar arasındadır. Türkçe olarak ‘’ne ekersen onu biçersin’’ şeklinde tanımlayabileceğimiz karma aslında bir sonraki hayatı tahayyül etmek olarak nitelendirilebilir. Budizm’de de Hindularda olduğu gibi bu inanış ağır basar. Kişinin öldükten sonraki hayatını belirleyecek olan yegane etmenin karma olduğu düşünülür. 

• Nirvana

Nirvana bir noktada Nirvanaya ulaşmak olarak Budizm’de geçici bir hayat döngüsü olan bu dünyanın kurulu çarkından çıkmayı sembolize eder. İnsanlar geçici olan bu dünyaya ebedi bir biçimde gelirler ve buna Samsara denir. Samsaradan çıkmak ise Nirvana ile mümkündür. 

Budizm ile ilgili önemli konu başlıklarından diğerleri ise dört yüce hakikat ile sekiz dilimli yoldur. 

• Dört Yüce Hakikat 

Budizm’in temelinde bulunan Buda öğretilerinden birisi de dört yüce hakikattir. Ki Buda bizzat kendi yaşamından pay biçerek bunu insanlara aktarmıştır. Öğreti olarak şunları içerir.

1. Hayatın acı ve ıstırap dolu olduğu dört yüce hakikatin ilkidir. Herkes yaşlanır, sürekli olarak hastalıklarla boğuşulur ve sonucunda ölünür. Mutlu olunan ya da istenilen şeyler çabucak biter ya da yok olur. Dolayısıyla ulaşamama algısı insanlara acı verir. Acı ise zamanla bitmek bilmeyen bir ıstırap olarak karşımıza çıkar. 
2. Acı ve ıstırap veren her şeyin kaynağı ise doyumsuz istekler ve arzulardır. Acıya sebep olan unsur istekten, arzudan, hırstan ve sahip olma içgüdüsünden geçer. 
3. İstek ve arzuların olmadığı bir hayat acısız ve ıstırap olmadan yaşanır. 
4. Arzuların ve isteklerin olmayacağı bir hayatın tek yolu ise sekiz dilimli yoldan geçer. 

Dört yüce hakikat bu noktada en son maddesiyle bizi zaten sekiz dilimli yol ile karşı karşıya bırakıyor. 

• Sekiz Dilimli Yol

Budizm’de en üst nokta Nirvana’ya ulaşmaktan geçer. Çünkü acıdan ve ıstırap veren her şeyden uzaklaşmak ancak nirvana ile mümkün olacaktır. Nirvana’ya açılan kapılar ise sekiz dilimli yoldan geçmektedir.

1. Doğru sözler: Her zaman için doğru konuşmaktan şaşmamak. 
2. Doğru davranış: Yalandan zinaya, hırsızlıktan herhangi bir zarara kadar her şeyi kapsayan bir doğru davranış öğretisidir. Duyuya sahip olan ya da bilinci olan hiçbir şeyi üzmemek üzerine kurgulanmıştır.
3. Doğru kazanç: Bu bazı kaynaklarda doğru meslek olarak da anılabiliyor. Duyu veya bilinç sahibi birinin zarar görebileceği hiçbir mesleği yapmamak, onlara zarar vererek elde edilecek tüm gelirlerden uzak durmaktır. Örneğin uyuşturucu satışı, kadın ticareti, silah kaçakçılığı veya tefecilik böyle meslekler arasında öne çıkabiliyor.
4. Doğru çaba: Her zaman için kötü yoldan uzak durmak ve iyiye yönelmektir. İyi olanı sürdürülebilir kılarak hayatın merkezine almaktır. Çabayı yalnızca bunun için göstermektir.
5. Doğru muhakeme: Her ne olursa olsun farkındalık sahibi olmak, yapılan her şeyin hesabını kendi vicdan muhasebesinde verebilmek ve muhakeme yeteneği edinerek doğruyu seçmek. 
6. Doğru konsantrasyon: Bazı kaynaklarda da doğru meditasyon olarak görülebiliyor. Tefekkür sahibi olmak ve bununla beraber derin düşüncelerle en iyiyi tercih edebilmek. 
7. Doğru anlayış: Her zaman hoşgörüyle yaklaşıp anlayışlı davranmak. 
8. Doğru niyet: Niyetin iyi olması Budizm’in en temel öğretileri arasında yer alıyor. 

Budizm’in Ritüelleri 

Pek çok dini inanç toplu olarak cemaat ibadetlerini tavsiye eder. Budizm’de ise bu farklıdır. Budizm ritüelleri insanların tek başlarına yapabilecekleri ibadetleri kapsar. Toplu olarak ibadet edilmez. 

Budizm ritüellerinde Buda’ya dualar edilir. İstenecek bir şey varsa ondan istenir ve ritüel tamamlanır. Özellikle Budizm’in yaygın olduğu coğrafyalarda sürekli olarak Buda heykeline rastlamamız, her evde Buda resmi bulunması bunun getirisidir. Çünkü herkes kendi ibadetini kendisi yapar. 

Her Budist amaç olarak nirvanaya ulaşmayı ister. Aslında yapılan ibadetler bunun içindir. İbadet şekilleri ise pek çok dini inanış ile benzerdir. Buda heykelinin önünde ya da heykeli yoksa resminin önünde diz çökmek suretiyle eller açılır. Ardından avuçlarını birleştirir ve elini yüzünün önünde konumlandırır. Ritüelin devamında tıpkı Müslümanlıkta var olan secde gibi alnını yere koyarak Ta’zim eder. 

Budizm ritüelleri esnasında Buda için mumlar yakılır. Işık saçan, ateş saçan nesneler Buda için kullanılır. Ayrıca bu tarz ritüellerde Buda için sebzeler, çiçekler de tercih edilebilir. 

Budist rahipler herhangi bir gelir ile ödüllendirilmezler. Sabahları uyandıklarında dilenerek sadece iki öğün yiyebilecekleri kadar yiyeceğe sahip olurlar. Akabinde manastıra dönerek meditasyon ile günlerini geçirirler. Yine diğer dini inançlarda olan tesbih Budizm’de de vardır. Dua tekerleği de bir diğer alternatiftir. 

Budist rahiplerin sol kollarında 108 taneli tesbih bulunur. Keza Buda’ya ibadet esnasında tesbih önemli bir unsurdur. Ölülerle ilgili yaklaşım da pek çok dini inanış ile doğru orantılıdır. Budizm’de ölüler yakılır. Fakat ölünün yakılması Budizm’de zorunlu bir uygulama değildir. Yani bu mecburiyet olarak görülmez ve uygulanmayabilir. 

Özellikle çocuk yaşta ölenlerin ve fakirlerin cenaze törenlerinin ardından cesetleri yakılmaz. Gömülerek defnedilir. Ölülerin yakılması Budizm’de zengin kesimin uyguladığı bir ritüeldir. 

Yoga ve Meditasyon ise Budizm’in temelidir. Aslında amaç Budistlerin zihninin tamamıyla boşalarak tüm akıl dışı düşüncelerin ortadan kaybolmasını sağlamaktır. Ki zaten Nirvana’ya ulaşmak ancak böyle mümkün olacaktır. Kişinin talep etmediği halde zihninde beliren ve kontrol edilemeyen düşüncelerden tamamıyla arınması amaçlanmaktadır. Budizm’in en önemli ritüeli yogadır. Yani meditasyon büyük ölçüde ortak noktadır. 

Budizm’in Kutsal Kitabı

Budizm’de Tripitaka yani üç cevher aslında inancın temelleri arasında yer alıyor. Ancak Buda tarafından insanlara ve insanlığa bırakılmış herhangi bir kutsal metin yok. Yani Budizm’de bizzat Buda tarafından kaleme alınmış bir kutsal kitaba rastlayamıyoruz. 

Yine de asırlar boyu kulaktan kulağa ulaşmış, sonrasında ise Tripitaka olarak yani üç cevher olarak kitaplaştırılmış bir kutsal kitap bulunuyor. Orijinali Pali dilinde yazılmış olan Tripitaka aynı zamanda Budist olmanın da altın anahtarı olarak görülüyor.Üç cevher olarak adlandırılan Tripitaka özünde şunları barındırıyor. 

• Öğreti

Buda’nın öğrencileriyle ettiği sohbet, kurduğu diyalog ve aynı zamanda verdiği vaazları içerir. 

• Disiplin

Sangha olarak adlandırılan Budist manastırında bir takım kurallar geçerlidir. Bu kuralları da disiplin başlığında görebilmekteyiz. 

• Felsefe

Budizm’in felsefi yaklaşımında ise metafizik öğretiler baz alınır. 

Budizm’in Kutsal Mekânları 

Budizm’de toplu olarak ibadet etmekten ziyade bireysel olarak ibadet etmek çok daha yaygındır. Ama buna karşılık kutsal mekânları bulunmaktadır. Örneğin tapınaklara, manastırlara ya da türbe gibi noktalara tek bir ortak isim verilmiştir. Tüm bu dini değere sahip yapılar Vihara olarak adlandırılır. 

Ayrıca Vihara yapı olarak bir avluya sahiptir. Kutsal emanetlerin bir arada tutulduğu Stupa ismi verilen bir odası bulunur. Ayrıca burada yaşayan keşişler için de yaşamlarını sürdürebilecekleri odalar içerir. Aynı zamanda her Vihara meditasyon yapılacak yerlere ve genellikle ayinlerin yapıldığı bir salona sahiptir. 

Budizm’de kutsal mekânlar için en çarpıcı lokasyonlar ise bellidir. Müslümanlar nasıl ki Hac ibadeti yapıyorlarsa Budistler de bu kutsal mekânları ziyaret etmektedir. 

• Rumnindei

Yeni Delhi olarak bilinir. Burayı özel kılan husus ise Buda’nın doğum yeri olmasıdır.

• Bodh-Gaya 

Konum olarak Allahabad’ta olan ve Bodhi ağacının bulunduğu yerdir. Budistlere göre Buda tam olarak burada aydınlanmıştır. 

• Varanasi

Varanasi’nin lokasyonu Nepal olup sekiz dilimli yol ile özdeşleşmiştir. Ayrıca Buda’nın vermiş olduğu ilk vaazını da burada verdiğine inanılır. 

• Kusinagara

Agra’da bulunan Kusinagara aslında Stupa olarak adlandırılan ve kutsal emanetlerin yer aldığı alanlarla ortak bir özellik barındıran kutsal mekândır. Zira Kusinagara’da Buda’nın mezarı bulunmaktadır. 

Budizm dünya üzerinde en çok inananı olan dinler arasında yer alıyor. Dolayısıyla bu kadar yoğun bir popülasyona sahip olmasından ötürü Budizm’in inanç temelleri, ibadetleri, ritüelleri ve kutsal metinleri merak konusu olabiliyor. 

Budizm’in inanç temelleri arasında şunlar yer alıyor.

• Tanrı İnancı 

Budizm teknik olarak bir tanrının varlığı ya da yokluğu özelinde düşünmeye yönelik değildir. Budizm’in temelinde olan Buda özellikle Hindu tanrıya, tanrıçaya veya kutsal kitaplara herhangi bir anlam yüklememiştir. Hatta bunlara değer verdiğini bile söylemek yanlış olur. Buda bizzat kendisinin tanrı vasfına ulaştığını ve bunu yalnızca aydınlanma ile mümkün olduğunu savunmuştur. Tıpkı Müslümanlıkta kelime-i şahadet olduğu gibi Budizm’de de Tripitaka vardır. Tripitaka kısaca ‘’Buda’ya sığınırım, Dharma’ya sığınırım, Sangha’ya sığınırım’’ demektir. Burada Tripaka üç cevher anlamına gelir. Buda dışında Dharma Buda öğretisi anlamına gelirken, Sangha ise Rahipler Topluluğunu ifade eder.

• Karma İnancı 

 Karma günümüzde daha da popüler bir hale gelen kavramlar arasındadır. Türkçe olarak ‘’ne ekersen onu biçersin’’ şeklinde tanımlayabileceğimiz karma aslında bir sonraki hayatı tahayyül etmek olarak nitelendirilebilir. Budizm’de de Hindularda olduğu gibi bu inanış ağır basar. Kişinin öldükten sonraki hayatını belirleyecek olan yegane etmenin karma olduğu düşünülür. 

• Nirvana

Nirvana bir noktada Nirvanaya ulaşmak olarak Budizm’de geçici bir hayat döngüsü olan bu dünyanın kurulu çarkından çıkmayı sembolize eder. İnsanlar geçici olan bu dünyaya ebedi bir biçimde gelirler ve buna Samsara denir. Samsaradan çıkmak ise Nirvana ile mümkündür. 

Budizm ile ilgili önemli konu başlıklarından diğerleri ise dört yüce hakikat ile sekiz dilimli yoldur. 

• Dört Yüce Hakikat 

Budizm’in temelinde bulunan Buda öğretilerinden birisi de dört yüce hakikattir. Ki Buda bizzat kendi yaşamından pay biçerek bunu insanlara aktarmıştır. Öğreti olarak şunları içerir.

1. Hayatın acı ve ıstırap dolu olduğu dört yüce hakikatin ilkidir. Herkes yaşlanır, sürekli olarak hastalıklarla boğuşulur ve sonucunda ölünür. Mutlu olunan ya da istenilen şeyler çabucak biter ya da yok olur. Dolayısıyla ulaşamama algısı insanlara acı verir. Acı ise zamanla bitmek bilmeyen bir ıstırap olarak karşımıza çıkar. 
2. Acı ve ıstırap veren her şeyin kaynağı ise doyumsuz istekler ve arzulardır. Acıya sebep olan unsur istekten, arzudan, hırstan ve sahip olma içgüdüsünden geçer. 
3. İstek ve arzuların olmadığı bir hayat acısız ve ıstırap olmadan yaşanır. 
4. Arzuların ve isteklerin olmayacağı bir hayatın tek yolu ise sekiz dilimli yoldan geçer. 

Dört yüce hakikat bu noktada en son maddesiyle bizi zaten sekiz dilimli yol ile karşı karşıya bırakıyor. 

• Sekiz Dilimli Yol

Budizm’de en üst nokta Nirvana’ya ulaşmaktan geçer. Çünkü acıdan ve ıstırap veren her şeyden uzaklaşmak ancak nirvana ile mümkün olacaktır. Nirvana’ya açılan kapılar ise sekiz dilimli yoldan geçmektedir.

1. Doğru sözler: Her zaman için doğru konuşmaktan şaşmamak. 
2. Doğru davranış: Yalandan zinaya, hırsızlıktan herhangi bir zarara kadar her şeyi kapsayan bir doğru davranış öğretisidir. Duyuya sahip olan ya da bilinci olan hiçbir şeyi üzmemek üzerine kurgulanmıştır.
3. Doğru kazanç: Bu bazı kaynaklarda doğru meslek olarak da anılabiliyor. Duyu veya bilinç sahibi birinin zarar görebileceği hiçbir mesleği yapmamak, onlara zarar vererek elde edilecek tüm gelirlerden uzak durmaktır. Örneğin uyuşturucu satışı, kadın ticareti, silah kaçakçılığı veya tefecilik böyle meslekler arasında öne çıkabiliyor.
4. Doğru çaba: Her zaman için kötü yoldan uzak durmak ve iyiye yönelmektir. İyi olanı sürdürülebilir kılarak hayatın merkezine almaktır. Çabayı yalnızca bunun için göstermektir.
5. Doğru muhakeme: Her ne olursa olsun farkındalık sahibi olmak, yapılan her şeyin hesabını kendi vicdan muhasebesinde verebilmek ve muhakeme yeteneği edinerek doğruyu seçmek. 
6. Doğru konsantrasyon: Bazı kaynaklarda da doğru meditasyon olarak görülebiliyor. Tefekkür sahibi olmak ve bununla beraber derin düşüncelerle en iyiyi tercih edebilmek. 
7. Doğru anlayış: Her zaman hoşgörüyle yaklaşıp anlayışlı davranmak. 
8. Doğru niyet: Niyetin iyi olması Budizm’in en temel öğretileri arasında yer alıyor. 

Budizm’in Ritüelleri 

Pek çok dini inanç toplu olarak cemaat ibadetlerini tavsiye eder. Budizm’de ise bu farklıdır. Budizm ritüelleri insanların tek başlarına yapabilecekleri ibadetleri kapsar. Toplu olarak ibadet edilmez. 

Budizm ritüellerinde Buda’ya dualar edilir. İstenecek bir şey varsa ondan istenir ve ritüel tamamlanır. Özellikle Budizm’in yaygın olduğu coğrafyalarda sürekli olarak Buda heykeline rastlamamız, her evde Buda resmi bulunması bunun getirisidir. Çünkü herkes kendi ibadetini kendisi yapar. 

Her Budist amaç olarak nirvanaya ulaşmayı ister. Aslında yapılan ibadetler bunun içindir. İbadet şekilleri ise pek çok dini inanış ile benzerdir. Buda heykelinin önünde ya da heykeli yoksa resminin önünde diz çökmek suretiyle eller açılır. Ardından avuçlarını birleştirir ve elini yüzünün önünde konumlandırır. Ritüelin devamında tıpkı Müslümanlıkta var olan secde gibi alnını yere koyarak Ta’zim eder. 

Budizm ritüelleri esnasında Buda için mumlar yakılır. Işık saçan, ateş saçan nesneler Buda için kullanılır. Ayrıca bu tarz ritüellerde Buda için sebzeler, çiçekler de tercih edilebilir. 

Budist rahipler herhangi bir gelir ile ödüllendirilmezler. Sabahları uyandıklarında dilenerek sadece iki öğün yiyebilecekleri kadar yiyeceğe sahip olurlar. Akabinde manastıra dönerek meditasyon ile günlerini geçirirler. Yine diğer dini inançlarda olan tesbih Budizm’de de vardır. Dua tekerleği de bir diğer alternatiftir. 

Budist rahiplerin sol kollarında 108 taneli tesbih bulunur. Keza Buda’ya ibadet esnasında tesbih önemli bir unsurdur. Ölülerle ilgili yaklaşım da pek çok dini inanış ile doğru orantılıdır. Budizm’de ölüler yakılır. Fakat ölünün yakılması Budizm’de zorunlu bir uygulama değildir. Yani bu mecburiyet olarak görülmez ve uygulanmayabilir. 

Özellikle çocuk yaşta ölenlerin ve fakirlerin cenaze törenlerinin ardından cesetleri yakılmaz. Gömülerek defnedilir. Ölülerin yakılması Budizm’de zengin kesimin uyguladığı bir ritüeldir. 

Yoga ve Meditasyon ise Budizm’in temelidir. Aslında amaç Budistlerin zihninin tamamıyla boşalarak tüm akıl dışı düşüncelerin ortadan kaybolmasını sağlamaktır. Ki zaten Nirvana’ya ulaşmak ancak böyle mümkün olacaktır. Kişinin talep etmediği halde zihninde beliren ve kontrol edilemeyen düşüncelerden tamamıyla arınması amaçlanmaktadır. Budizm’in en önemli ritüeli yogadır. Yani meditasyon büyük ölçüde ortak noktadır. 

Budizm’in Kutsal Kitabı

Budizm’de Tripitaka yani üç cevher aslında inancın temelleri arasında yer alıyor. Ancak Buda tarafından insanlara ve insanlığa bırakılmış herhangi bir kutsal metin yok. Yani Budizm’de bizzat Buda tarafından kaleme alınmış bir kutsal kitaba rastlayamıyoruz. 

Yine de asırlar boyu kulaktan kulağa ulaşmış, sonrasında ise Tripitaka olarak yani üç cevher olarak kitaplaştırılmış bir kutsal kitap bulunuyor. Orijinali Pali dilinde yazılmış olan Tripitaka aynı zamanda Budist olmanın da altın anahtarı olarak görülüyor.Üç cevher olarak adlandırılan Tripitaka özünde şunları barındırıyor. 

• Öğreti

Buda’nın öğrencileriyle ettiği sohbet, kurduğu diyalog ve aynı zamanda verdiği vaazları içerir. 

• Disiplin

Sangha olarak adlandırılan Budist manastırında bir takım kurallar geçerlidir. Bu kuralları da disiplin başlığında görebilmekteyiz. 

• Felsefe

Budizm’in felsefi yaklaşımında ise metafizik öğretiler baz alınır. 

Budizm’in Kutsal Mekânları 

Budizm’de toplu olarak ibadet etmekten ziyade bireysel olarak ibadet etmek çok daha yaygındır. Ama buna karşılık kutsal mekânları bulunmaktadır. Örneğin tapınaklara, manastırlara ya da türbe gibi noktalara tek bir ortak isim verilmiştir. Tüm bu dini değere sahip yapılar Vihara olarak adlandırılır. 

Ayrıca Vihara yapı olarak bir avluya sahiptir. Kutsal emanetlerin bir arada tutulduğu Stupa ismi verilen bir odası bulunur. Ayrıca burada yaşayan keşişler için de yaşamlarını sürdürebilecekleri odalar içerir. Aynı zamanda her Vihara meditasyon yapılacak yerlere ve genellikle ayinlerin yapıldığı bir salona sahiptir. 

Budizm’de kutsal mekânlar için en çarpıcı lokasyonlar ise bellidir. Müslümanlar nasıl ki Hac ibadeti yapıyorlarsa Budistler de bu kutsal mekânları ziyaret etmektedir. 

• Rumnindei

Yeni Delhi olarak bilinir. Burayı özel kılan husus ise Buda’nın doğum yeri olmasıdır.

• Bodh-Gaya 

Konum olarak Allahabad’ta olan ve Bodhi ağacının bulunduğu yerdir. Budistlere göre Buda tam olarak burada aydınlanmıştır. 

• Varanasi

Varanasi’nin lokasyonu Nepal olup sekiz dilimli yol ile özdeşleşmiştir. Ayrıca Buda’nın vermiş olduğu ilk vaazını da burada verdiğine inanılır. 

• Kusinagara

Agra’da bulunan Kusinagara aslında Stupa olarak adlandırılan ve kutsal emanetlerin yer aldığı alanlarla ortak bir özellik barındıran kutsal mekândır. Zira Kusinagara’da Buda’nın mezarı bulunmaktadır.