Bilimsel Yöntem Basamakları Nelerdir? Örneklerle Anlatım

Bilimsel bilginin elde edilmesi

Bilimsel bilginin elde edilmesinde kullanılan yöntem ve tespitlerin neler olduğunu ve bunların nasıl elde edildiği ile ilgili soruların yanı sıra bilimsel yöntem basamaklarının hakkındaki bilgileri sizler için derledik.

Elde edilen bir bilginin bilimsel olup olmadığı ve bilimsel olarak kabul edilmesi yöntemsel olmasına bağlı olarak değişmektedir.

Bilim ile uğraşanlar genellikle bir problemin veya sorunun çözümünde farklı yöntemler kullanabilmektedirler. Ayrıca burada ortaya çıkan soru veya problemin niteliği, o bilim alanında uğraşan kişilerin olaya bakış açısı ile ilgili olduğu gibi içinde bulunulan şartlarda bilimsel çalışma sırasında hangi yöntemin kullanılacağını konusunda etkin olmaktadır.

Bilimsel bilgiye ulaşabilmek için tümevarım, tümdengelim yaklaşımlarını yanı sıra birçok sistematik değerlendirme unsuru da eklenerek çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Bilimsel yöntemin amacı ise ortaya çıkan bir problemi çözmek ve bunun çözümünde mantık, ölçme, gözlem ve deneylere dayanan sistematik kurallara bağlı kalmaktır. Böylece bilimsel bir bilgi her türlü çalışma sonucunda aynı yanıtı vermektedir.

Bilimsel yöntemler uygulanırken verilerin oluşturulması ve sonuca bağlanması süreci yöntemin şeklini ve niteliğini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bilimsel yöntemler özelliklerine bağlı olarak uzun yıllar sürebilen bilimsel çalışmalar sonucunda uygulanarak bir problemin çözümünde kullanılabilmektedirler.

Bilimsel Yöntem Basamakları

• Belirli bir konuda gözlem yapılarak gözleme dayalı verilerin toplanması
• Problemin ne olduğunun somut olarak tespit edilmesi
• Problemin nedeni veya problem çözümü hakkında hipotez oluşturulması
• Hipoteze dayanarak belirli tahminler ve öneriler yapılması
• Problemin çözümüne yönelik kontrollü deneylerin tasarlanarak uygulanması
• Deneyler sonucunda elde edilen sonuçların değerlendirilmesi
• Sonuçlar hipotezi desteklemiyor ise var olan hipotezin gözden geçirilerek yeni bir hipotez kurulması

Bilimsel Araştırma Basamakları Örnek

1. Problemin / Konunun saptanması: Bilimsel araştırmaların ortaya çıkması genellikle mevcut bir problemin tanımlanması ya da bilimsel bir yeniliğin keşfedilmesi ile başlamaktadır. Problemim belirlenmesi ve konunun saptanmasında konunun net ve sorgulanabilir olması araştırma yapıldığında elde edilen verilerin ölçülebilir ve kanıta dayalı olması gerekmektedir. Bu konuya örnek olarak araç kullananların trafikteki strese maruz kaldıklarında hastalıklara yakalanmaları ve hangi tür hastalıklara daha yatkın oldukları ile ilgili olabilmektedir.

• Gözlem: Problem veya konu belirlendikten sonra ikinci bilimsel araştırma aşamasında gözlem yer almaktadır.

Gözlem, nicel ve nitel olmak üzere iki türe ayrılmaktadır. Bu gözlem yöntemine örnek olarak sosyal ortamlarda insan davranışları ve insanların toplumsal kurallara uyma eğilimi örnek olarak gösterilebilmektedir.

• Verilerin toplanması: Bilimsel yöntem basamaklarında yer alan diğer bir aşamada ise gözlem ya da deneylerin sonucunda elde edilen veriler toplanarak sistematik şekilde sınıflandırılmaktadır.

Örnek: Öğrenciler üzerinde yapılan bir ders çalışma zamanlaması ile ilgili veriler elde edilerek  yaş grubu ve cinsiyet farklıkları şeklinde sınıflandırılması.

• Hipotez: Bilimsel yöntem ve araştırma basamaklarının en önemli kısımlarından biri olan hipotez aşaması oldukça önemli bir aşamadır. Ortaya çıkan problemin nedeni ve çözümüne yönelik çalışmalar belirlenir.

Örnek: Kalp rahatsızlığı olan hastaların tedavisi için gerekli yöntem ve çalışmaların belirlenmesi örnek olarak verilebilmektedir.

• Tahmin – Tespit: Problem ve elde edilen verilerin sınıflandırılması, karşılaştırılması ve incelenmesi aşamalarından sonra tahmin ve tespitlerde bulunularak sorunun çözümüne yönelik fikirler üretilir.

Örnek: Ailenin çocuk eğitiminde katkısı bulunması ve bu katkının ailenin eğitiminden etkilenmesi tahmin ve tespit ile ilgili bir örnektir.

• Deney: Gerekli aşamalardan sonra elde edilen verilerin gerçekliğini ve sonucunu test etmek amacıyla deney uygulanmaktadır. Böylelikle deneylerden elde edilen verileri daha geniş bir alana yaymak ve sonuçları genellemek mümkün olmaktadır.

Örnek: Aynı özelliklerde bir grup insana motivasyon arttırıcı faaliyetler uygulamak ve yaptıkları işlerde belirli bir süre onları gözlemlemek daha sonra aynı gruba demotive özellikler sergilemek ve aynı işte performanslarının değişip değişmediğini deney yöntemiyle uygulamak.

• Analiz ve Raporlama: Bilimsel veri aşamalarından elde edilen tüm sonuçların karşılaştırılarak değerlendirilmesi aşamasıdır. Bu aşamada veriler sonucunda hedeflenen başarı elde edildiğinde yöntemler başarılı olmuş kabul edilmektedir.

Örnek: Sigaranın insan sağlığına olumsuz etkileri konusunda yapılan araştırma ve bilimsel çalışmalar sonucunda sigaranın insan bedeninde birçok zarara neden olduğu kanıtlanmıştır.