Aziz Sancar’ın Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları

Aziz Sancar’ın Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları

Mardin şehrinde 1946 yılında doğan Türk hekim ve akademisyen Aziz Sancar aynı zamanda Dünyaca bilinen bir moleküler biyologdur. Çiftçilikle geçimini sağlayan kalabalık bir ailenin yedinci çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. İlk ve orta öğrenimini yaşadıkları yer olan Mardin’de tamamladıktan sonra Yükseköğrenim için İstanbul’u seçmiştir. İstanbul Teknik Üniversitesinde tıp eğitimi alıp bölümü dereceyle bitirmiştir. 

Sonrasında ise doğduğu yer olan memleketi Mardin’in Savur ilçesinde iki yıl kadar hekimlik görevinde bulunmuştur. Şuan hali hazırda hem Türk hem de ABD vatandaşıdır. Eşi de kendisi gibi bilim insanı olan, biyokimya profesörü Gwen Boles Sancar’dır. NATO-TÜBİTAK bursu kazanıp Johns Hopkins Üniversitesi ve Dallas Teksas Üniversitelerine girmiştir. 

Dallas’ta olduğu süre boyunca moleküler biyoloji programına katılmış günümüzdeki başarılarının tohumlarını ekmeye başlamıştır. Program dâhilinde laboratuvarda fotoliyaz adıyla bilinen ultraviyole ışıklarına maruz kalma nedeniyle zarar görmüş olan DNA’nın onarımını yapan geni klonlamıştır. Gerçekleştirdiği bu önemli buluş, önce yüksek lisans sonrasında ise doktora derecesi almasına katkı sağlamıştır. 

Takip eden 1977-1982 yılları arasında ise Yale Üniversitesinin tıp fakültesinde çalışmaya devam etmiş DNA onarımı alanında doçentlik tezini tamamlamıştır. Aynı zamanda Hücre dizilimi, kanser tedavisi, DNA onarımı ve biyolojik saat alanlarındaki çalışmalarını devam ettiren moleküler biyolog, tıp alnında çok önemli gelişmelere imza atmıştır. 

Aziz Sancar’ın şuan günümüzde 415 adet bilimsel nitelikte makalesi ve 33 adette kitabı mevcuttur. Kanser tedavisinde kullandığı biyolojik ritim olarak da adlandırılan sikadiyen saat kullanımıyla çeşitli ödüllere layık görülmüştür. Devamında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından verilen Seçkin Kimyager ödülünü de kazanmasıyla 2005 yılında ABD Ulusal Bilimler Akademisine davet edildi ve tarihte bu saygın akademiye seçilen ilk Amerikalı Türk bilim insanı olmuştur. 

Dünyaca ses getiren ödülü kazandıktan sonra ABD’de okuyan Türk öğrencilerine yardım etmek için, eşiyle birlikte vakıf kurarak ABD’nin kuzey Carolina olarak bilinen eyaletine Türk evi adıyla bir öğrenci misafirhanesi de açtığı bilinmektedir. Türkiye’de de yaptığı çalışmalar ve kazandığı ödüller büyük etkiler yaratmış ve 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisine asli üye olarak seçilmiştir. Bunu takiben 2007 yılında Vehbi Koç ödülüne de layık görülmüştür.

Hasarlı olan DNA’nın nasıl onarıldığını haritalandıran buluş ve araştırmalarından dolayı 2015te Nobel Kimya Ödülünü kazanmıştır. Ödülünü M. kemal Atatürk ve Türkiye cumhuriyetine ithaf etmiş ve Anıtkabir Müzesine teslim etmiştir, günümüzde ödül, anıtkabirdeki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesinde özel bir alanda sergilenmektedir. Ayrıca İstanbul’da Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2018 yılında açılışı yapılmış olan, proje okuluna Aziz Sancar Anadolu Lisesi adı verilmiştir.

Çok uzun saatler boyunca çalıştığını ifade eden Sancar, 40 yaşına kadar günde 18 saat çalıştığını sonrasında 12 saate kadar düşürdüğünü ve dengelemeye çalıştığını aktarmaktadır. Son zamanlarda bilinen DNA ve kanser araştırmalarının yanında beyin kanserinin de tedavi edilebileceğine dair araştırmalarını derinleştiren Sancar yaptığı açıklamada; başka bir araştırma üzerine çalışırken, laboratuvar deneylerinde kullandıkları, Edu isimli molekülün hücreleri onarma ve kanserli hücreleri öldürme de etkili olduğunu fark ettikleri belirtmektedir. 76 yaşına gelmesine rağmen moleküler Biyoloji alanındaki çalışmalarına devam eden Nobel ödüllü bilim insanı, amacının öncelikli Türk Dünyasına ve insanlığa olumlu, işe yarar şeyler bırakmak olduğunu dile getirmektedir.
Ayrıca Biyoloji ve kimya alanında lisansüstü eğitim gören kişilere kendi adıyla burs imkânı da sağlamaktadır. Tıp alanında, özellikle moleküler biyoloji alanında sayısız çalışması ve araştırması bulunan Sancar, hem kalıplaşmış yanılgıların düzeltilmesi hem de gelecekteki çalışmaların sağlıklı sonuçlar verebilmesi adına bugün hala çalışmalarını sürdürmekte ve alandaki çalışıcılara destek vermektedir.