Adaptasyon Ne Demek? Özellikleri ve Örnekleri

Adaptasyon

Adaptasyon aynı zamanda uyum olarak nitelendirilebilecek, doğal seleksiyonun en önemli koşuludur. Ki bunu sıfat cinsinden adaptif olarak kullanmak mümkündür. Adaptif hayvanlar dönemsel olarak yaşamını devam ettirmiş, evrim sürecinin bir parçası olmuş ve günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Tıpkı insan nesli gibi.

Canlı yaşamın izleri incelendiğinde kalıtımsal olarak elde edilen bazı nitelikler dikkat çeker. Ancak kalıtsal özelliklerin dışında olan, çoğunlukla çevre dinamikleri, yeryüzü koşulları, iklim formları ile değişim gösteren, adaptasyon süreci sonucunda da seleksiyondan galip çıkanları belirleyen bir süreç yaşanır. Doğal seçilimin en önemli parçası adaptif olabilme durumudur.

Örneğin çok sıcak bir coğrafyada yaşayan canlıların buna göre uygun koşullar edinmesi, çevreye uyum sağlayarak bu uyum çerçevesinde yaşamını sürdürülebilir kılması adaptasyona örnektir. Kuzey kesimlere bakıldığında kar yılın her döneminde yerde kalır ve erimez. Buna bağlı olarak bir kutup ayısı ya da beyaz tilki için gereken coğrafi yaşam formu burada mevcuttur. Adapte olup burada yaşamlarını sürdürürler. Ekvator bölgesinde kutup ayısı cinsine rastlamak mümkün olmayacağı gibi kutup bölgeleri yaşam alanlarına dönüşmüştür.

Adaptasyon Örnekleri

Çevresel faktörlere uyum sağlayarak yaşamlarını sürdüren canlılar adaptasyonun en net örnekleridir.

• Olası bir saldırı durumunda bulundukları yerin rengini alarak düşmanlarından gizlenen bukelamunlar adaptasyon sürecinin örneğidir.
• Evrimsel süreçte deve kuşlarının bacakları olabildiğince güçlenmiştir. Ayrıca uzun bacakları ile çok hızlı hareket edip koşmaları mümkün olmuştur. Bu avcı hayvanlardan kaçabilmeyi mümkün kılar.
• Aşırı suyun çiçeklere ve bitkilere zarar vermesi sık görülen bir durumdur. Nilüfer ise büyük yapraklarıyla bu aşırı suyun tahliyesini gerçekleştirebilir.
• Yine bitkiler arasında kaktüs adaptasyonun bir diğer örneğidir. Gövdelerinde su depolar ve dikenli yapıları sayesinde yapraklarında terleme söz konusu olmaz. Terlemenin olmayışı sıvı kaybını önler. Kurak yerlerde dahi yetişebilirler.
• Çok sıcak coğrafyalarda yaşayan ve buna göre adaptif olmayı başaran çöl tilkileri diğer tilki familyasına göre daha uzun kulaklara sahiptir. Gövdeleri de bir o kadar geniştir. Bu genişlik vücut ısılarında ciddi bir düşüşe sebep olur ki sıcak iklimde hayatta kalabilmeleri mümkün hale gelir.
• Soğuk iklimde yaşamlarını sürdüren penguenlerin vücut ısılarını koruyabilmeleri için ciddi bir yağ tabakasına sahip olduğu analiz edilmiştir. Ayrıca ayakları arasında oluşan perdeler sayesinde böylesine hızlı yüzebilmeleri ve hayatlarını sürdürebilmeleri mümkün olmuştur.
• Yine ayakları perdeli olarak gelişen hayvanlar arasında kaz ve ördekleri hemen her yerde gözlemleyebilirsiniz. Suda çok daha rahat yüzebilmeleri mümkündür.
• Her zaman kumların hüküm sürdüğü çöllerde yaşayan develer düzenli olarak çöl fırtınalarına maruz kalabilirler. İşte bu yüzden develerin hem kulaklarında hem de kirpiklerinde kıllar yoğundur. Kum fırtınası ne gözlerine ne de kulaklarına zarar verir.Her zaman su kaynağına erişimin olmadığı çöllerde yaşamak hörgüçlerinde su depolayarak duruma adapte olmalarını sağlamıştır.
• Vahşi doğada çitalar ava çıkarken çok net bir kamuflaj yetenekleri olduğunu görebiliriz. Çünkü avlandıkları zeminlerle kendi üzerlerindeki desenler neredeyse aynıdır.
• Kutup bölgelerinde yaşayan hayvanların tamamına yakınının tüyleri beyazdır. Aynı şekilde deri yapıları da diğer coğrafyalardaki hayvanlar gibi çok yönlü değildir. Derileri de genellikle beyazdır.
• Avcılardan korunabilmek için zebraların renkleri hipnoz edici bir nizama sahiptir. Siyah beyaz tonların çizgisel yapısı avcıları şaşırtır.

Adaptasyonun Temel Özellikleri

Adaptasyonun ortak özellikleri arasında pek çok farklı standarttan söz edilebilir.

• Canlılar kalıtsal özelliklerinin haricinde, çevresel faktörlerden veya diğer koşullardan etkilenerek bazı yeni kalıtımsal özellikler kazanır ve buna adaptasyon adı verilir.
• Kalıtsal olmayan bu özelliklerin gen yapısına işlemesi ile beraber aslında kalıtsal birer niteliğe dönüştüğü söylenebilir. Örneğin nesiller boyu aynı kalıtsal yapı aktarılarak türün devamlılığı korunur.
• Adaptasyon aynı zamanda biyo çeşitlilik açısından en önemli kriterdir.
• Evrimi temelinde adaptasyon süreci vardır.
• Adaptasyon süreçleri anlık veya kısa süreli değil çok uzun zaman dilimlerini kapsamaktadır.
• Adaptasyon sabit olarak gözlemlenmez. Ekosistem, iklim, coğrafi koşullar ve çevresel etkenler bir araya gelerek farklı adaptif değerler ortaya çıkarabilir.
• Benzer coğrafi koşullara, iklim döngülerine, çevresel faktörlere ve ekosisteme sahip canlılarda birbirine fazlasıyla benzeyen adaptasyon niteliklerine rastlamak mümkündür. Tıpkı kuzey kesimlerde görülen hayvanların tüylerinin beyaz olması gibi.