Türkçe harfleri ünsüzler olarak ayırdığımız kategoride aynı zamanda sert ünsüzler ve yumuşak ünsüzler olarak iki ana gruba ayırıyoruz. Sert ünsüzler içinse Fıstıkçı Şahap kelimesi kullanılır. Buna göre bakıldığında da sert ünsüzler şunlardır.
- F
- S
- T
- K
- Ç
- Ş
- H
- P
Akılda tutabilmek adına Fıstıkçı Şahap kelimesinden faydalanılabilir. Ses bilgisi söz konusu olduğunda ise anlamsal olarak da farklılıklar meydana gelebilmektedir. Benzeşme, kaynaşma, yumuşama, düşme gibi ses olayları Türkçe için en önemli konuşma ve yazma kriterleri arasında sayılabilir. Kelime yapısının değişimine yol açan bu ses olaylarında ünsüz benzeşmesi de önemlidir.
Ünsüz benzeşmesi nedir diyenler içinse aslında işin matematiği çok basittir. Bunun için sert ünsüzle biten bir kelimenin ünsüz bir harfle başlayan bir ek alması gereklidir. Ünsüz benzeşmesi olabilmesi içinse sert ve yumuşak sesli harflerin olması zorunludur. Bu harfler ise dört farklı kombinasyon olarak şöyle sıralanabilir.
- P -> B
- Ç -> C
- T -> D
- Ğ -> G
Ünsüz benzeşmesi örnekleri arasında en bilinir olanı ise kitap kelimesine gelen hal ekidir. ‘’Da’’ hal ekini eklediğimiz takdirde ‘’kitapda’’ sözcüğü elde edilir. Oysa burada ünsüz benzeşmesi olduğundan hal ekinin başında yer alan D harfi yukarıda da olduğu gibi T ile değişir. Dolayısıyla sözcüğümüz ünsüz benzeşmesi ile ‘’kitapta’’ olarak yazılır ve okunur.
Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri
- yavaş-ca > yavaşça
- unut-gan > unutkan
- ırmak-dan > ırmaktan
- bit-gi > bitki
- kılıç-dar > kılıçtar
- sandık-cı > sandıkçı
- sokak-da > sokakta
- yatak-da > yatakta
- konuş-du > konuştu
- yarış-dı > yarıştı
Ünsüz Benzeşmesine Örnek 30 Kelime
- 2013 –de → 2013’te
- Aç –dır → açtır
- Ağaç –dan → Ağaçtan
- As –gı → askı
- Ayak –da → ayakta
- Biç –di → biçti
- Coş –gu → coşku
- Çalış –gan → çalışkan
- Çift –ci → çiftçi
- Dolap –da → dolapta
- Güneş –den → güneşten
- Hafif –dir → hafiftir
- Heves –den → hevesten
- Irmak –dan → ırmaktan
- Kalk –dı → kalktı
- Kat –gı → katkı
- Kebap –cı → kebapçı
- Kes –gin → keskin
- Merak –dan → meraktan
- Saat 5 –de → saat 5’te
- Sarmak –da → sarmakta
- Ses –deş → sesteş
- Silah –cı → silahçı
- Türk –ce → Türkçe
- Üç –de → üçte
- Yap –dı → yaptı
- Yavaş –ca → yavaşça
- Yayıldık –ca → yayıldıkça
- Yemiş –ci → yemişçi
- Yurt –daş → yurttaş