Türk Edebiyatı
Türk edebiyatı tarih boyunca varlığını sürdürmüş, hem yazılı hem de sözlü olarak günümüze kadar gelmiştir. Tabii ki yaşanan pek çok olaydan etkilenen ve buna bağlı olarak da edebiyatın gelişimini sağlayan çok sayıda unsur ortaya çıkmıştır. Örnek olarak İslamiyet öncesi ve sonrası olarak iki ana dönem çok önemlidir. Aynı zamanda Türk edebiyatı ana dönemleri arasında bir diğer önemli olan süreç batı etkisiyle yetişen Türk edebiyatı dönemidir.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi
İslamiyet öncesinde Türk edebiyatında çok geniş bir zaman diliminden söz etmek mümkündür. Çünkü Türkler yazı ile tanıştıkları zamandan beri hem sözlü hem de yazılı olarak edebiyat üretmeye başlamıştır.
- Sözlü Edebiyat
- Yazılı Edebiyat
Manzume için ilk örneklere İslamiyet öncesi Türk edebiyatında rastlamaktayız. Ki dini törenlere kadar uzanan şölen, sığır ve yuğ yine aynı dönemdedir. Türk edebiyatının en hayranlık uyandıran destansı öykülerinin çıkışı İslamiyet öncesi Türk edebiyatı dönemini kapsamaktadır.
Daha çok dörtlü nazım birimi kullanılmış, kahramanlık hikâyelerinden beslenilmiş ve aynı zamanda hem doğa hem de aşka yönelik eserler bırakılmıştır. Nazım birimi olarak en çok dörtlük kullanılsa da yarım uyak için de pek çok eser tercih edilmiştir. Dönemin tüm aydınları ozan olarak anılmıştır.
Ozanlar aynı zamanda toplumun aydın kesimi iken rahiplik ya da büyücülük gibi sıfatlara da sahip olan kişilerdi. İslamiyet öncesi dönem olduğundan toplumun en üst segmenti olarak ozanlar görülürdü.
İslamiyet Sonrası Türk Edebiyatı Dönemi
İslamiyet sonrası Türk edebiyatı içinse birkaç farklı standarttan söz etmek mümkün oluyor. Öncelikle bu döneme damga vuran iki farklı edebiyat türü mevcut.
- Divan Edebiyatı
- Halk Edebiyatı
Aynı zamanda dönemsel olarak o an geçilen süreçte farklı edebi türlerin ortaya çıkması kaçınılmazdı. Özellikle de dini ve tasavvufi öğelerin edebiyata dahil olması en net sonuçlar arasındaydı.
- Anonim Türk Halk Edebiyatı
- Dini-Tasavvufi Türk Halk Edebiyatı
- Âşık Tarzı Türk Halk Edebiyatı
Türklerin tamamıyla İslam’ı kabul etmesi ve Müslüman olması ile beraber pek çok toplum normu değişikliğe uğradı. Bazı yönlerde gelişimler sürdü. Örneğin edebi anlamda da destan, şiir, sav, sagu ve koşuk eserler üretilerek ciddi bir zenginlik kazandırıldı.
Divan edebiyatı ve halk edebiyatı en uç noktalara kadar gelişim sergiledi ve aynı zamanda İslam özelinde gelişen bir toplum yapısından ötürü İslami değerler eserlerde çokça yer aldı. Bununla beraber Türkçe dışında Farsça ve Arapça gibi dillerden geçen kelimeler Türk edebiyatına dahil olmaya başladı. Yazılı eserlerin büyük çoğunluğunda da İslami ezgilere rastlamak bundan kaynaklanmaktadır.
Batı Etkisinde Yeşeren Türk Edebiyatı Dönemi
Yavaş yavaş divan edebiyatından uzaklaşılan ve batıdaki gelişmişliği merkez noktasına alan bir ana dönem yaşanmıştır. Bu dönemin yaşanmasında 19.yüzyıl önemli bir kapı aralamıştır. Ki aynı zamanda Cumhuriyet edebiyatı olarak anılabildiği gibi bu süreci Milli edebiyat ya da Tanzimat edebiyatı gibi tanımlarla da özdeşleştirmek mümkün oluyor. Pek çok farklı edebi akımın ortaya çıkmasında Avrupa’da yaşanan gelişmeler rol oynamaktadır.
Ki teknik açıdan bakıldığında da İslam öncesi ve İslam sonrası Türk edebiyatı dönemleri ile benzerlikler gösterecek kadar zengin bir edebi süreçtir. Aşağıdaki akımlar Türk edebiyatına halen daha yön vermeye devam eder.
- Tanzimat Edebiyatı
- Servet-i Fünun Edebiyatı
- Fecr-i Ati Edebiyatı
- Milli Edebiyat
- Beş Hececiler
- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
- Yedi Meşaleciler
- Garipçiler (Birinci Yeniciler)
- İkinci Yeniciler
- Toplumcu Gerçekçiler
- Maviciler
- Hisarcılar