1. Anasayfa
  2. Nedir

Parşömen Nedir?


0

Parşömen

Parşömen insanlık tarihi boyunca üzerine yazı yazmak ya da resim çizmek için kullanılan deri parçalarına verilen isimdir. Parşömen kağıdı olarak da anıldığına şahit olunabilir. Bir deri parçasının tüylerinin temizlenmesi, üzerindeki yağ ve et dokusunun alınması ile beraber kurutulup gerdirilerek parşömen kağıdına dönüştürülmesi ile elde edilir.

Parşömen
Parşömen Nedir?

Bir hayvan derisi olan parşömen kağıdı ilk olarak Bergama’da kullanılmış olduğundan ismi de buradan gelmektedir. Hatta tarihi kaynaklarda Latince ismi Charta Pergamena olarak anılır. Buradan türeyerek zaman içerisinde parşömen olarak adlandırılmıştır.

Parşömen kağıdı ilk etapta derinin tüy, yağ, et gibi tabakalarından ayrılması ve ardından gerilmesi ile bir takım işlemlerden geçerdi. Aynı zamanda pürüzsüz olması için özel olarak zımpara çekilir ve yüzeyi dümdüz hale getirilirdi.

Günümüzde de parşömen kağıdı bulunuyor olsa da tarihte yer alan parşömen ile aralarında çok ciddi farklar olduğunu bilmek gerekir. Günümüz parşömen kağıtları mat olduğu kadar yarı saydam kağıtlar olarak bilinir. Aynı zamanda son derece dayanıklı olduklarını söylemek gerek.

Parşömen kağıdının tarihçesine bakıldığında M.Ö.2400’lere kadar gitmek mümkün. Çünkü o dönem yaşayan II.Eumenes’in himayesinde yer alan bilginlerden olan Plinos parşömen kağıdını bir yoksunluk sonucunda ortaya çıkarmıştır. O dönemlerde papirüs kağıdının yoksunluğu çeşitli bilgilerin aktarılması için parşömenin bulunmasını sağlamıştır.

Uzunca bir süre Nil Nehri boyunca yetişen, üçgen bir gövdeye sahip olan, yaprakları bulunmayan papirüs bitkisi direkt olarak kitapların yazıldığı kağıt olmuştur. Papirüs kullanımı o dönemin tüm kitapları için tek seçenek olması sonrasında parşömen kullanımında düşüş yaşanmıştır. Ancak öncesinde parşömen kağıdı çok daha sık tercih edilen bir kağıt türü olmuştur.

Parşömen kağıdı için kullanılan hayvan derileri şunlar arasından seçilebiliyordu.

  • Antilop
  • Oğlak
  • Dana
  • Domuz
  • Koyun
  • Keçi

Parşömen kağıdı yapımı ise adım adım bakıldığında önce derinin soyulmasıyla başlanırdı. Soyulan derinin iç kısmından et ve yağ tabakaları özenle kesilip ayrıştırılırdı. Bu bölüme sürülen kireçle beraber dış yüzü ponza ile iyice ovalanırdı. Akabinde nişasta kullanılarak hazırlanan bir cilayla cilalanır.

İlginizi Çekebilir;  İyilik İle İlgili Söylenmiş Atasözü ve Deyimler

Günümüzde sanayide parşömen kağıdı üretimine bakıldığında seyreltilmiş sülfürik asit kullanılır ve bunun ardından da amonyak ile hazırlanmış olan çözelti bitkisel parşömen ile aynı niteliğe sahip olması için uygulanır.

Papirüs ile parşömen kıyaslandığı zaman yazı gereci olarak nitelikleri göz önüne alındığında en büyük temel faktör maliyet olarak göründü. Çünkü parşömen kağıdının maliyeti çok daha yüksekti. Aynı zamanda matbaanın icadı, paçavraların yazı için kullanılması ve buna benzer gelişimler parşömen kağıdını daha da geri plana itmeye yetti.

Günümüzde halen daha parşömen kağıdı ile benzer tekniklerle elde edilmiş keçi ve koyun derileri çanta yapımı, özel cilt kapları ve özel yazı gereci olarak tercih edilebilmektedir. Aynı zamanda maliyet olarak halen daha çok yüksekte seyreder.

Öz rengi sarı olduğundan dolayı günümüzde eskitilmiş kağıt ile parşömen özdeş gibi düşünülüyor. Aslında o dönemlerde parşömen kağıdının beyazlatılması mümkün değildi. Aynı zamanda altın ya da gümüş işlemeli yazı sanatı için farklı renklere boyandığı da günümüze kadar görülen bir detaydı. Hristiyanlık ve bazı inançlar kutsal kitaplarını özellikle kırmızı parşömenler üzerine yazarak dağıtırdı. Siyah yine kullanılan bir diğer alternatif parşömen boyası olarak öne çıkardı.

Parşömen kullanılan dönemler açısından bakıldığında dönemsel olarak papirüsün yerini almıştır. Örneğin parşömene yazılı en eski yazmalar tarihi kalıntılarda 3.yüzyıla dayanır. Fakat 3.yüzyıl ile 7.yüzyıl arasında papirüs çok daha fazla tercih edilir. 7.yüzyıl biterken parşömen adeta papirüsün yerine kullanılan tek alternatife dönüşür. 15.yüzyıla kadar da bu şekilde kullanımı yoğun bir biçimde artar.

Ta ki tüketim miktarı kadar üretim gerçekleştirilemeyene dek böyle sürmüştür. Parşömen kağıdı hem maliyetli hem de uğraşlı bir işçilik sürecine tabii olduğundan dolayı bir süre sonra üretim ciddi anlamda yetersiz kalmıştır. Hatta tarihi kaynaklar dahil bazı belgeler önemsiz olması koşuluyla parşömenlerden silinmiş, yerlerine yeni belgeler oluşturulmuştur. Böyle kıtlık dönemleri de geçirildiği bilinir. Önemsiz tarihi niteliğe sahip belgeler yerine daha önemli belgeler parşömenlere tekrardan işlenmiştir. Çok yüksek miktarlarda tüketim oranı olması sanayileşme aşamasında da üretimi hızlandırdı. Sanayi üretiminde parşömen yapanlara ise ‘’Pergaminari’’ ismi verilirdi.

Bu İçeriği Nasıl Buldunuz ?
  • 0
    _yi
    İyi
  • 0
    k_t_
    Kötü