Kâtip Çelebi
Kâtip Çelebi en ünlü Türkler arasında yer alan, coğrafya ve tarih alanlarındaki çalışmalarıyla rüştünü dünyaya kanıtlamış bir ilim insanıdır. Sağladığı eserler ve aynı zamanda tüm dünyada varlığını kabul ettiren Cihannüma başarılı Türkler arasında yer almasını sağlamıştır.
Katip Çelebi’nin Hayatı
Kâtip Çelebi 1609 ile 1657 yılları arasında yaşamış, pek çok esere imza atmış ünlü Türk ilim insanlarındandır. Gerçek adının Mustafa olmasına karşılık Kâtip Çelebi olarak anıldığını ve henüz 14 yaşındayken Anadolu Muhasebesi kalemliğine girerek çıraklık ettiğini söyleyerek başlayabiliriz.
Yaşadığı dönem boyunca eğitimine her zaman özen göstermiş, bilginlerden dersler almış ve bunun yanı sıra sayısız sefere katılmıştır. Latince bilgisi onun yaptığı çevirilerle pek çok kitabın yayınlanmasını sağlamıştır. Tarih ve coğrafya ise asıl alanları olarak geçmişe isminin yazılmasını sağlamıştır.
Bilimsel açıdan değerli olan çalışmalarını çeşitli sanatsal üsluplar ile değil çok daha yalın ve halka hitap edecek şekilde kaleme almıştır. Bu Kâtip Çelebi’yi diğerlerinden ayıran en temel farklar arasında sayılabilir. Tüm hayatı boyunca çalışmayı asla bırakmamış olan Kâtip Çelebi, Cihannüma eserinde ülkelerin tarihleri, coğrafi özellikleri hakkında pek çok detaylı bilgiye yer vermiş ve global bir başarıya ulaşmıştır.
Ki aynı şekilde Keşfü’z Zünün isimli eserinde de binlerce kitabın bilgisi yer almaktadır. Kabaca 15 bin civarı olduğu düşünülen bu yazar ve kitapları hakkında o kadar detaylı ve yalın bilgiler bulunuyor ki yine tüm dünyada baz alınan eserler arasına giriyor.
Coğrafya, tarih, din ve bilim alanlarında çalışmalarını sürdürmüş olan ünlü Türk Kâtip Çelebi yaşamının son yıllarında İstanbul’da hayata elveda demiştir. Kendisini 1657 yılında görece genç yaşta kaybettik.
Hayatı Kitaplar Olan Bir İlim İrfan Sevdalısı
Okumayı bir hayat felsefesine dönüştürmüş olan Kâtip Çelebi dönemin şartlarına rağmen asla öğrenmekten geri durmamıştır. Öyle ki hayatını kitaplara adamış olması sebebiyle sabaha kadar karanlığı mum ile yenerek okumaya devam ettiği anlatılır. Bazen hiçbir insanı ya da hiçbir durumu kafasına takmayarak tek bir kitaba yoğunlaşır ve günlerce o kitabı etüt edermiş.
- Kâtip Çelebi olarak anıldığı gibi aynı zamanda Hacı Halife olarak da anılmaktadır. Aslında gerçek ismi Mustafa’dır.
- Osmanlı döneminde çok iyi bir eğitim almış olan Kâtip Çelebi devlet tarafından görevlendirilmiştir.
- İyi bir eğitim almasının ana sebebi ise babasının da Osmanlı sarayında önemli bir pozisyonda görevli olmasıdır.
- En büyük savaşın kılıçlarla değil ilim ile cehalete karşı yapıldığını öne süren ve hayatını ilme adayarak geçirmiş bir kişidir.
- Kendi yaşadığı dönemde ya da daha öncesinde yazılmış olan kitapların çok büyük bir bölümünü okumuştur. Bunların temini için babasından kalan mirası bile kullanmıştır.
- O dönemlerde en büyük kütüphane saray kütüphanesi iken Kâtip Çelebi’nin evinde bulunan kütüphanenin saray kütüphanesi kadar zengin ve en büyük kütüphaneler arasında olduğu söylenmektedir.
- Türkçe dilinde yazılmış ilk Coğrafya kitabı olma özelliğini taşıyan Cihannüma aynı zamanda dünya genelinde coğrafi bilgilere ve tarihi bilgilere sahiptir. Bunu yapabilmek için kitabı yazdığı 3 yıllık zaman dilimi içerisinde dünyanın pek çok noktasında görev yapan coğrafya ve tarih bilimiyle ilgilenen insanlara mektup yazmış, bilgi talep etmiş ve bunların hepsini derlemiştir.
Katip Çelebi’nin Eserleri
Kâtip Çelebi’nin eserleri çok sayıda olmasına karşın aşağıda yer alan eserler dünya genelinde kabul görmüş ve onun günümüzde dahi anılan bir ilim insanı olmasını sağlamıştır.
- Cihannüma
Eser genel anlamda ülkelerin coğrafi özelliklerine değinen, çeşitli coğrafi bilgilerine dayalı olarak tarihi detaylara yer veren bir kitaptır. Tüm dünyada da kabul görmüş bir Coğrafya kaynağıdır. Ki Türkçe yazılmış olan ilk Coğrafya kitabı olduğunu da vurgulamak gerekir.
- Keşfü’z Zünun
Bibliyografya sözlüğü olarak yazılmış ve yazım dili Arapça olan kitapta 15 bine yakın sayıda kitabın kendisi ve yazarı hakkında detaylara yer vermiştir.
- Türkçe Fezleke
Kitap 1591 tarihi itibariyle başlayan ve 1654 yılına kadar süren dönemde Osmanlı imparatorluğu tarihine dair ayrıntıları kapsamaktadır.
- Takvimü’t Teravih
Kronolojik bir sırayla insanlık tarihine dair tüm olayları aktaran bir kaynaktır. Dünya çapında çok sayıda dile çevrilerek yayınlanmıştır. Çünkü Hz. Adem ile başlayan ve o dönem 1648 yılına kadar olan insanlık tarihini kapsayan dev bir kronolojik kaynaktır.
- Tuhfetü’l-Kibar Fi Esfari’l Bihar
Osmanlı’nın denizcilik üzerine yaptığı tüm atılımları ve denizcilik tarihi boyunca kuruluşundan 1656 yılına kadar sergilenen gelişimi anlatan kitaptır.
Ayrıca Tütün Risalesi, Mizan-ül Hakk Fi İhtiyar-il-ehak ve Kanunname eserleri de dünya çapında yankı uyandırmıştır.