Türkiye, karstik şekiller açısından zengin bir ülkedir.
Türkiye, karstik şekiller açısından zengin bir ülkedir. Lapya, dolin, uvala, polye, obruk, kör vadi gibi şekillerin ne olduğunu, nasıl oluştuğunuz sizler için derledik.
Bazı maddeler basit biçimde suda çözülebilirler. Eğer bir bölgede bu tip kayaçlar mevcutsa buraya karstik bölge ismi verilir. Çözülen kayaçlar birbirinde farklı, doğal görünümlü, güzel şekiller oluşturur ve bunun ismine de karstik şekil denir. Bu yapılar sadece toprak üstünde yer alması gerekmez, yer altında da sıkça görülmektedir. Aşındırma yoluyla oluşan bu şekiller; Lapya, dolin, uvala, polye, obruk, kör vadi olarak karşımıza çıkıyor.
Karstik Şekillerin Tanımı
Lapya
Her yapıda olduğu gibi bu karstik yapıların da büyük ve küçük türleri bulunmaktadır. Lapya hepsinin yavrusu diyebiliriz, oldukça ufaktır. Kolayca çözülebilne kayaçlar, özellikle yağışlık mevsimlerdeki kar-yağmur sularıyla birlikte erimeye başlar ve lapyalar meydana gelir. Suyun etkisi, kayacın türüne göre 3-5 cm olabileceği gibi 2-3 metre de olabilir.
Dolin
Yine kayaçların erimesiyle meydana gelir ve bakıldığında bir tavayı andırır. Lapyalara göre çok büyüktür çünkü 50 metreye kadar çukur oluşturabilirler. Genişlikleri ise 300 metreye kadar çıkabilir. Bu bahsi geçen boyutlar biraz daha artarsa uvala isimli karstik şekil oluşur, polyelerden küçük dolinlerden büyüktür.
Polye
Polyeler, karstik şekillerin en büyükleridir. Çözünmeyle ya da tektonik bir çanakta çözünmenin devam etmesiyle oluşur. Polyelere karstik ova ya da gölova denir. Bazıları göl hâlindedir. Bazıları belirli dönemlerde göl hâline gelmektedir. Tabanı kuru olan polyeler, karstik yörelerdeki başlıca tarım alanlarıdır.
Obruk
Obruklar, diğer şekillere nazaran oldukça derindir. 300 metre gibi devasa bir şekle bürünebilirler. İçlerinde su biriktiği zaman mükemmel bir göle dönüşür. Yer altında bulunan mağaraların tavanları zamanla erimeye başlar ve çukurlar oluşur, bunlara obruk ismi verilir.
Kör Vadi
Ağız bölümü açık olmadığı için bu ismi almıştır. Yeryüzünde devamlılığı olmadığı için çıkmaz adi ismiyle de anılır. Burada biriken sula, düden isimli kuyulardan akar gider ve yeraltı sularını çoğaltır.
Mağara
Kayaçların çözünmesiyle meydana gelen diğer karstik şeklimiz karstik mağara türleridir. Yeraltına akıp giden sular, kayaçlar eritmeye başlar ve mağaralar meydana gelir. Çok küçük olabileceği gibi kilometrelerce uzunlukta da olabilir. Derinliği ise birkaç yüz metreye ulaşabilir.
Yukarıda verilenler erime sonucu oluşur. Bazı karstik yapılar ise biriktirmeyle meydana gelir. Sürekli tarihi eser bulundu gibi haberlerde sütunları duymuşsunuzdur, bunların doğal olanları birikme ile oluşur. Dikit, sarkıt, traverten de diğer türleridir.
Yeraltı sularının içeriği birçok su türüne göre farklıdır. Bazı sularda kalsiyum karbonat yer alır, gidecek yer bulamadığı zaman yukarı doğru ilerler ve karbondioksite neden olur, bu sırada kalsiyum karbonat çökelir. Bu çökelen madde biriktikçe şekil oluşturmaya başlar. Biriken maddelerin bazıları aşağı doğru yol alır, biz buna sarkıt ismini veriyoruz. Sarkan bir nesne gibi düşünün. Bazen biriken maddeler tepeye doğru çıkmaya başlar ve dikitler meydana gelir. Aşağı inen sarkıt ile yukarı çıkan dikit birleşmeyi başarırsa sütunları oluşturur.
