İyilik
İyilik pek çok farklı anlamda kullanılabilecek bir kavram olsa da insanların bir başkasına herhangi bir karşılık beklemeden yaptığı davranışlar olarak özetlenebilir. Ki burada İhsan, Kerem, Lütuf, Kayra, yardım, inayet, esenlik ve hatta elverişlilik için de iyilikten söz etmek mümkün olabilir.
Toplum olarak ihtiyacı olan herkesin yardımına koşmak iyiliğin bu topraklarda halen daha var olduğunu gösterir. Ayrıca dini açıdan da İslamiyet inancına göre Allah’ın rızasına yönelik yapılacak olan her şeye hayır denir. Hayır işlemek aslında iyilikten kaynaklı bir kavramdır.
Diğer insanlar hakkında iyilik ve güzellik düşünmenin ‘’Hayırhahlık’’ olarak tanımlanmasının nedeni de budur. Ki tam zıttı da ‘’Bedhahlık’’ olarak tanımlanır. Bedhah bir kimse haset eder, kin besler, nefret eder ve içerisinde iyi niyet barındırmaz. Oysa iyi insan her zaman iyilik arar, iyilik bulur.
İyilik İle İlgili Atasözleri ve Anlamları
İyilikle ilgili atasözleri arasında en bilinenler ve bunların anlamları şu şekildedir.
- İyilik yap denize at
İyilik et denize at şeklinde de söylendiğine şahit olunabilir. Bu hem iyiliği yaptığınız kişinin kafasına kakmamanız hem de diğer insanlara da bununla alakalı bilgi paylaşmamanız için kullanılabilir. Aynı zamanda iyiliği yapıp denize attığınızda aslında kimse bilmiyor olsa bile hem kendiniz hem de Allah(c.c) bunun farkında olacaktır.
- İyilik eden iyilik bulur
Aslında evrensel olarak insanlığın kurtarıcısı olabilecek bir mottodur. Gerçek hayatta da herkese iyiliği dokunan kişi her zaman saygınlık görür. Sevilir ve yardıma ihtiyacı olduğunda onun göreceği şey de iyilik olur.
- İyilik et kele övünsün ele
Burada övünsün kısmıyla vurgulanmak istenen aslında ‘’varsın övünüsn’’, ‘’varsın anlatsın’’ gibi bir anlamdadır. Yani siz birisine yardıma ihtiyacı varken iyilik ettiyseniz, o kişinin kusurunu örttüyseniz görevinizi yapmışsınız demektir. O kişi bunu bildiği halde iyiliğinizi görmezden gelip kusursuz olduğuyla ilgili konuşuyorsa bu onun ayıbıdır.
- İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı
Özellikle iyilik yapana karşı iyilik yapmanın sıradan bir insan dürtüsü olduğu vurgulanmaktadır. Fakat size kötülük yapmış birisine iyilik yapmanız gerçek anlamda olgun bir davranış sergilediğinizi gösterir. Ki bunu yalnızca cesur ve mert insanlar yapar.
- İyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı
Bu hayatta ne kadar iyilik yapılırsa yapılsın illa ki kötülük yapanlarla karşılaşılacağı, hatta kötülük peşinde olanların sayıca çok daha fazla olduğunu vurgulayan bir atasözüdür.
İyilik İle İlgili Deyimler ve Anlamları
Deyimler arasında da iyilik temelli çok önemli manalara rastlayabiliyoruz.
- Bundan iyisi can sağlığı
Bir durum ya da olay karşısında en iyi sonucu belli etmek için kullanılır. Bundan daha iyisinin mümkün olmayacağı belirtilir. Çünkü hayatta en önemli şey sağlıktır.
- El iyisi olmak
Bu tarz insanlar genellikle ailelerine, arkadaşlarına, akrabalarına ya da tanışlarına karşı son derece katıdır. İyilikleri onlara dokunmaz. Fakat yabancı insanlara ellerinden gelenin fazlasını yaparlar. Bu yüzden el iyisi olarak tanımlanırlar.
- Elinden iyi iş gelmek
Her şeyi başarabilen ya da bir konuda çok başarılı olan marifetli kişiler için kullanılır. Örneğin ‘’elinden marangozluk işi iyi gelir’’ şeklinde kullanılır.
- İki iyilikten biri
Aslında bu söz genellikle yaşı büyük olanlar tarafından iki rahmetten biri olarak telaffuz edilir. Rahmet iyilik anlamındadır ve çoğunlukla hastalığın pençesine düşmüş insanlar için kullanılır. İyileşip ayağa kalkması ya da böyle acı çekmesindense ölmesi ve acıdan kurtulması için bir temennidir.
- İyi gözle bakmamak
İnsanların birisi hakkında kötü düşündüğüne delalet olan bir cümledir. ‘’Ona bu mahallede iyi gözle bakmıyorlar’’ örneğindeki gibi kullanılabilir.
İyilik İle İlgili Güzel Sözler
İyilik ile ilgili bazı isimlerin sözleri, Kuran-ı Kerim’de geçen ayetler ve İslam alimlerinin cümlelerine de rastlayabilirsiniz.
Andre Gide tarafından söylenmiş söz ‘’Asıl iyilik denen şey tüm kötülükleri yapmaya imkân varken hiçbir şey yapmamaya karar vermektir’’ şeklindedir. Yine Confucius tarafından söylenen ‘’İyilik temelinde menfaate dayanmaz. Gerçek iyilik sırf iyilik olsun diye yapılıp karşılık beklenmeyendir’’ sözde de iyiliğin karşılık beklemeden yapılacağına dem vuruluyor.
‘’İnsanlardan yalnızca iyi olanlar iyiliğin ne demek olduğunu anlar. Kötülük ise herkese açıktır’’ sözü ise Cenap Şehabeddin tarafından söylenmiştir. Mevlana Celaleddin Rumi ise ‘’Bir insanda iyilik ararsan kötülük bulamazsın’’ demiştir. Aslında iyiliğin tek taraflı olmadığının da altını çizmiştir.
Hz. Ömer iyilik ile ilgili ‘’En güzel iyilik çabucak yapılandır’’ derken Hz. Ali ise ‘’İyilik yaparken karşılığında size yapılacak bir kötülük olup olmadığını düşünmeden yapın’’ der.
İslam inancına sahip olanların rehber belirlediği Kuran-ı Kerim’de de ayet olarak iyilik ile ilgili çok güzel bir ifade var. Maide suresinin 2.ayetinde ‘’Hepiniz iyiliğe ve takvaya yönelin ve bu konuda birlik olup birbirinize yardım edin. Kötülüğe ve düşmanlığa yönelip buna göre birlik olanlar Allah’ın gazabından en çok korkması gerekenlerdir’’ buyuruyor.