Geçmişe dönük kan şekeri seviyesini ortaya çıkaran bir test olan HbA1c testi pek çok farklı isimle de anılabilmektedir. Glikohemoglobin ya da glikolatlı hemoglobin testi olarak anıldığına sıkça şahit olabilirsiniz. Hemoglobin A1c testi yaptırılması diyabet hastaları için son derece mühimdir. Örneğin insülin değerlerinde değişiklik olması, ilaç miktarında değişikliğe gidilmesi gibi durumlar bu test sonucuna göre saptanır.
Son 2-3 aya dair kan şekeri referans aralığını belirleyen bu test aynı zamanda diyabet olmayanlar tarafından da düzenli olarak yaptırılabilir. Keza diyabet olmayan kişilerin HbA1c test sonucu %3,5 ile %5.7 arasında çıkmalıdır. Eğer daha yüksek bir değer saptanırsa diyabet tanısı konulabilir.
HbA1c testi kan plazmalarında yer alan glikoz şekerinin ne kadar yoğun olduğunu ortaya çıkaran bir testtir. Hemoglobin bileşenlerini ölçerek bu sonuca varmak mümkündür. Diyabet tip 1 ve Diyabet tip 2 hastalarının düzenli bir şekilde HbA1c testi yaptırması gerekmektedir. Fakat diyabet hastası olmasanız bile diyabet olup olmadığınızı kontrol altında tutmak için yapmanız gereken şey düzenli test vermektir. Her 3 ayda bir test yaptırmanız net sonuçları almanız için yeterli olur.
Günümüzde HbA1c testi ile Tip 2 diyabet teşhisi konulabilmektedir. Fakat Tip 1 diyabet teşhisi için HbA1c testi yeterli değildir. Uzmanlar Tip1 diyabet teşhisi koymadan önce HbA1c testinin sonuçlarının yanı sıra alternatif testler isteyebilirler.
Hemoblobin Nedir?
Vücudumuza kan vasıtasıyla oksijen taşınır. Kanın içerisinde oksijeni taşıyan hücre yapısına ise hemoglobin denir. Bir protein olan hemoglobin kırmızı kan hücrelerinde yer alır ve aynı zamanda kana kırmızı rengini veren de kendisidir. Hemoglobin düşüklüğü ya da fazlalığı bu yüzden sağlık sorunlarına yol açabilir.
HbA1c Testi Neden Yapılır?
Teknik olarak HbA1c testi hemoglobine glikoz bağlılığını ölçen bir testtir. Şeker kan içerisindeki sentezinde glikoz olarak görülür. Glikoz oluşan kanda da u durumun saptanması gerekir. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin glikozu tutar ve aynı zamanda test sonuçlarında bu glikoz miktarı analiz edilebilir.
Ki kırmızı kan hücrelerinin yaşama ömrü 3 ay ile sınırlıdır. HbA1c testi geçmişe dönük 3 aylık kan şekeri oranlarını gösterir. Bunun nedeni ise kırmızı kan hücrelerinin bu kadar yaşayabilmesidir. Son 3 aylık periyodun son dönemlerinde daha yüksek bir kan şekeri seviyeniz varsa HbA1c test sonuçları çok daha yüksek çıkabilir.
HbA1c Referans Değerleri Kaçtır?
Sağlıklı kişilerin değerleri ve diyabet tanısının söz konusu olabilmesi için geçerli olan değerleri Dünya Sağlık Örgütü saptamıştır. Buna göre değerlerin referans aralıkları şu şekildedir.
- HbA1c değerleri %3,5 ile %5,7 arasında ise sağlıklısınız.
- HbA1c değerleri %5,7 ile %6,4 arasında ise gizli diyabet olma ihtimali mevcut.
- HbA1c değerleri %6,4 ve üzerinde ise Tip 2 diyabet hastası olduğunuz anlamına gelir.
Test sonuçlarına göre HbA1c değerleri %5.7’nin üzerine çıktığında diyabet riski taşıdığı anlaşılır. Eğer değerler %6,4 ve üzerinde çıkıyorsa diyabet hastası olduğu saptanır.
HbA1c Testi Nasıl Yapılır?
Test standart prosedüre uygun şekilde kan testi olarak gerçekleştirilir. Kan alındıktan sonra hemoglobin değerleri incelenir. HbA1c testi yaptırmadan önce aç olmanın ya da tok olmanın herhangi bir etkisi yoktur. Zira o an değil geçmişe yönelik olarak hemoglobinlerin glikoza olan bağlılığını ortaya koyan bir test türüdür. Kansızlık olanlarda, böbrek ve karaciğer hastalık testi yaptıranlarda, C ve E vitamini ilaçları kullananlarda, kolesterol ilacı kullananlarda HbA1c test sonuçları yüksek çıkabilir.
Diyabet Hastalarında HbA1c Değeri Kaç Olmalıdır?
Diyabet hastalarının düzenli olarak HbA1c testi yaptırmaları gerektiğini söylemiştik. Çünkü her 3 ayda bir kırmızı kan hücreleri ölür ve yerine yenileri geçer. Tabii ki bu durum hemoglobinde var olan glikoz bağlılığının yitirilmesi anlamına gelmez. Aksine yeni kırmızı kan hücreleri de aynı bağlılığı gösterir.
Bu nedenle diyabet hastalarında hedeflenen HbA1c referans değeri %7’nin altıdır. Ki zaten %6,4 ve üzeri bir değer Tip 2 diyabet hastası olduğunuz anlamına gelir. %7 ve altında kalan HbA1c test sonuçları olumlu olarak görülür.
HbA1c Yüksekliğinin Nedenleri
Günümüzde HbA1c yüksekliği pek çok sebebe bağlanabilir.
- Genetik
- Diyabet
- Kullanılan ilaçların etkileri ve yan etkileri
- B12 eksikliği
- Folat eksikliği
- Böbrek yetmezliği
- Cushing sendromu
- Kortizon tedavisi
- Demir eksikliğinden kaynaklı anemi
- Böbreküstü bezlerinden kaynaklı tümör (Feokromositom)
- Uzun yıllardır yüksek miktarda alkol tüketimi
- Kanda bulunan yağ seviyesinde artış (Hipertrigliseridemi)
HbA1c Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer yapılan testten sonra HbA1c sonuçları yüksek çıktıysa bunu kontrol altına almak için hayatınızı düzenli yaşamaya başlayabilirsiniz. Bu hem sağlıklı bir egzersiz programını hem de sağlıklı beslenmeyi içermelidir.
- Basit şeker barındıran abur cubur gıdaları tüketmemelisiniz.
- Aldığınız kaloriyi azaltmalısınız.
- Düzenli ilaç kullanımını organize etmelisiniz.
- Hareketsiz yaşamı bırakmalısınız.
- Günlük en az 1 saat olacak şekilde yürüyüş programları düzenlemelisiniz.
- Günlük su tüketimini 9-10 bardak seviyesine çıkarmalısınız.
- Obezite sorununuz varsa tedaviye başlamalısınız.
- Kilonuz ideal kilonuzdan fazlaysa kilo kontrolü yapmalısınız. Mevcut kilo fazlalığının %5-10 arasında verilmesi diyabet risk oranını %58’e varan bir oranla düşürmektedir.
- Beslenme düzeninizi sabit bir döngüye oturtun ve bu noktada bir diyetisyenden destek alın.
- Erkeklerin günlük kalori ihtiyacı 2.500 ile 2.800 arasında iken kadınlarda kalori ihtiyacı 1.800 ile 2.200 arasındadır. Doymuş yağdan uzak durup işlenmiş gıdalar tüketmeyin. Sağlıklı kalori alın ve aldığınız kalori mutlaka yaktığınızdan daha az olsun.
- Karbonhidrat tüketimini sınırlayın.
- Karbonhidrat tüketecekseniz bile meyve ya da patates gibi alternatiflere yönelin.
- Özellikle vitamin, mineral, besin lifi yönünden zengin olan besinleri tercih edin. Antioksidanları tüketin. Brokoli, fasulye, havuç, kırmızı soğan, kuşkonmaz, soya sütü, domates, ıspanak gibi tercihler kan şekerini dengeleyecektir.
- Ara öğün olarak limiti aşmamak kaydıyla kuruyemiş tüketmek Omega3 açısından da önemlidir.
- Keten tohumu Omega3 deposudur ve yiyeceklerle beraber tüketilebilir.
HbA1c Düşüklüğünün Nedenleri
Test sonuçlarında her zaman HbA1c yüksek çıktı demek mümkün değildir. Aynı zamanda HbA1c düşüklüğü de saptanabilir. Bu duruma da sebep olabilecek bazı etkenler şu şekilde sıralanabilir.
- Akdeniz anemisi
- Kan şekerinin düşük olması
- Orak hücre anemisi
- Hemolitik anemi (Normalden erken yok olan kırmızı kan hücreleri)
- Ani kay kayıpları
- Halen süren kan kayıpları
- Kan nakli
- B12 takviyesi ya da demir takviyesi kullanmak
HbA1c Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?
HbA1c düşüklüğü temel anlamda şeker değerinizin yani kırmızı kan hücrelerinizdeki hemoglobine tutunan glikoz seviyesinin çok düşük olduğunu gösterir. Dolayısıyla bu bağlamda şekeriniz düşüktür. Tedavi edilebilir bir standarttan ziyade önlenebilirdir. Misal olarak bir tatlı kaşığı bal tükettiğinizde değerleriniz normal seviyeye ulaşabilir. Doktorunuz test sonuçlarını inceledikten sonra HbA1c test sonuçları odaklı olarak size değerin yükselmesi için önerilerde bulunacaktır. Diyabet hastası olmadığınız anlamına gelse de düşük kan şekeri de çoğu kişi tarafından bir rahatsızlık olarak görülmektedir.
