Geçişli Fiil
Fiiller konusunun en önemli noktalarından birisi geçişli fiillerdir. Bildiğiniz üzere yükleminin fiil olması durumunda bir cümlede fiil çatısı ayrı sınıflandırılabilir. Bu nesne ile yüklem arasındaki ilişkiye bağlıdır. Basit bir örnekle fiil çatısı açısından farklı olan şu alternatiflere göz atılabilir.
- Belirtili nesne: Ne sorusu sorularak bulunur
- Belirtisiz nesne: Neyi sorusu sorularak bulunur
Dolayısıyla hem ne sorusunun hem de neyi sorusunun yanıtını alabildiğimiz fiilleri geçişli fiil olarak sınıflandırabiliriz. Aynı zamanda geçişli fiillerin alacağı –tir, –dir ve –t ekleri fiili doğrudan ettirgen fiile dönüştürür.
Geçişli fiiller birden fazla nesne ile karşımıza çıkabilir. Geçişli fiil örneklerine geçmeden önce fazla nesne barındıran cümlelere odaklanarak bunu anlayabiliriz.
- Yiyeceğini ve içeceğini bu kuyruğa girerek alabilirsin.
Bu cümlede neleri alabilirsin diye sorduğumuzda hem yiyecek hem de içecek cevabına ulaşıyoruz. Dolayısıyla iki nesneyle karşılaşıyoruz.
- Kuzenimi ve teyzemi hep özlüyorum.
Cümlede kimleri özlüyorum sorusuna kuzenimi ve teyzemi olarak iki cevap alabiliyoruz.
Geçişli Fiil Nasıl Bulunur?
Bir cümlede bir ya da birden daha fazla nesneye sahip eylem söz konusuysa bu durum geçiş fiili olarak adlandırılır. Geçişli fiil nedir sorusunun yanıtını artık bildiğimize göre nasıl bulacağımızı öğrenebiliriz.
Cümlenin içerisinde geçişli fiili bulabilmek için yükleme sormamız gereken sorular var. Yükleme neyi, kimi, kimleri ve ne sorularını sorduğumuzda geçişli fiilleri bulmamız mümkündür. Geçişli fiil bulma aşamasında aşağıdaki üç örnek yol gösterici olabilir.
- Bu ayrıntıyı gözden kaçırmışım. (Neyi – Bu ayrıntıyı)
Gözden kaçırmak – Geçişli fiil
- Dün paylaştığım fotoğrafları beğendin mi? (Neleri – Fotoğrafları)
Beğenmek – Geçişli fiil
- Dün geceden beri ağlıyor.
Yukarıdaki cümlenin fiili ağlamaktır. Ağlamak, neyi ve kimi sorularına cevap vermediği için geçişsiz fiildir.
A- Olumlu cümlelerle geçişli fiiller
- Sence duvarları yeşile mi yoksa maviye mi boyamalıyım? (Boyamak)
- Çantaları mutfağın girişine bırakabilirsin. (Bırakmak.)
- Okul arkadaşlarımı çok özledim. (Özlemek)
- Bu kitabı tekrar tekrar okumak istiyorum. (Okumak)
- Sana sık sık mektup yazacağım. (Yazmak)
- Genellikle bilim kurgu ve gerilim türündeki filmler hoşuma gidiyor. (Hoşuna gitmemek)
- Çabanı her zaman takdir etmişimdir. (Takdir etmek.)
- Eski eşyaları bodruma indireceğiz. (İndirmek)
- Bugün annemle birlikte mutfağı ve salonu temizledik. (Temizlemek)
- Sana yeni çıkan kitabımı hediye etmek istiyorum. (İstemek)
- Dün gece ablamla birlikte harika bir komedi filmi seyrettik. (Seyretmek)
- Ona bu ilişkiye daha fazla devam etmek istemediğimi söyledim. (Söylemek)
- Dönüş yolunda arabayı babam sürdü. (Sürmek)
- O elinde ne varsa her zaman yoksul insanlarla paylaştı. (Paylaşmak)
- Bugün varoluşçuluk felsefesi hakkında yeni şeyler öğrendim. (Öğrenmek)
- Onu bir yerlerden hatırlıyorum. (Hatırlamak)
- Vaktin varsa çektiğim son fotoğrafları inceleyebilir misin? (İncelemek)
- Dün geceden beri onu defalarca aradım. (Aramak)
- Sorduğum soruları detaylı bir şekilde yanıtladı. (Yanıtlamak)
- Bana memleketten bir sürü hediye getirmiş. (Getirmek)
B- Olumsuz cümlelerde geçişli fiiller
- Bana yöneltilen suçlamaların hiçbirini kabul etmiyorum. (Kabul etmemek)
- O kadar güzel ki gözlerimi ondan alamadım. (Alamamak)
- Bana o kadar çok kötülük yaptılar ki onları hiçbir zaman affedemem. (Affedememek)
- Söylediği sözleri ve ettiği hakaretleri unutmadım. (Unutmamak)
- İnan ben de ne diyeceğimi bilemiyorum. (Bilememek)
- Maalesef onu ve arkadaşlarını ciddiye almıyorum. (Ciddiye almamak)
- Onun adını bir türlü hatırlayamadım. (Hatırlayamamak)
- Verdiği sözlerin hiçbirini tutmadı. (Tutmamak)
- Artık insanları hiç umursamıyorum. (Umursamamak)
C- Soru cümlelerinde geçişli fiiller
- Rica etsem gömleğimi ütüler misin? (Ütülemek)
- Bana yaşadığımı acıları unutturabilir misin? (Unutturmak)
- 3-Bana onun hakkında daha detaylı bilgi verebilir misin? (Vermek)
- Tuzluğu uzatır mısın? (Uzatmak)
- Kitaplarını benim için imzalar mısın? (İmzalamak)
- Misafirler gelmeden önce odanı biraz temizleyebilir misin? (Temizlemek)
- Bu konuyla ilgili neler bildiğini bana da anlatır mısın? (Anlatmak)
- Saatin kaç olduğunu söyler misin? (Söylemek)
- Şu kağıtta yazılanları temize çeker misin? (Temize çekmek)
- Sen de evcil hayvanları ve onlarla vakit geçirmeyi sever misin? (Sevmek)
