Fiiller anlamlarına Göre iş, oluş ve durum bildiren fiiller olarak üç gruba ayrılmaktadır. Anlamları bakımından fiilleri ve özelliklerini bu fiillerin bulunduğu örnek cümleleri sizler için derledik.
Anlamları bakımından bir işin nasıl yapıldığını anlatan fiillere iş, oluş ve durum filleri adı verilmekte ve üç grupta incelenmektedir. Bunlar iş fiilleri, oluş fiilleri ve durum fiilleridir.
İş Fiilleri Nedir?
İş filleri öznenin bir işi nasıl gerçekleştireceğini anlatan ve nesneyi etkileyen fiillere iş (kılış) fiillerin adı verilmektedir.
İş fiilleri bir işi, hareketi ifade etmektedir. İşi yapan bir özne bulunmaktadır. Ayrıca öznenin yaptığı bu iş ve hareketten etkilenen bir de nesne bulunmaktadır. Cümlede yükleme kim ve ne soruları sorulduktan sonra özne bulunur ve özneye neyi, kimi ve ne soruları sorulduğunda ise iş fiil ortaya çıkmaktadır. Öznenin bir işi gerçekleştirdiği ve gerçekleştireceğini gösteren kelimeler iş fiilleri olarak kabul edilmektedir. İş fiilleri işin yapılışını anlatmaktadır.
İş Fiillerine Örnekler
- Yıllar sonra eve döndüğümüzde sanki her şey yolundaymış gibi davrandı.
- Gençliğimiz senle beraber geçti ama yaşlılığımız da aynı yaşamı paylaşmayacağız.
- Resimlerinde genellikle farklı karakterlerin hiç bilmeyen özelliklerini tasvir eder.
- Dostluğunuz uzun yıllar sürdü bunun nedeni birbirimize karşı saygı ve sevgiyi korumamızdı.
- Yemek yaparken çok hızlı ve pratik olur hemen yemeği pişiriverir.
- Doktorlar sağlıklı kalmak için yürüyüş yapmayı öneriyorlar.
- Yeni kıyafetler giydiğimde kendimi yenilenmiş hissederim.
- Anahtarını kaybeden Hatice saatlerce ağladı.
- Kıyafetlerini işten gelir gelmez yatağa fırlattı.
- Telefonun rehberinde senin numaranı bulamayınca senin evine geldim.
Oluş Filleri Nedir?
Oluş fiilleri bir durumun zamanla kendiliğinden oluşmasını anlatan fiillerdir. Oluş fiillerini diğerlerinden ayıran özellik oluşan fiilin kendiliğinden bir çaba veya iş gerektirmeden oluşmasıdır.
Oluş fiilleri eylemin yahut yapılan işin kendiliğinden olmasının yanında istem dışı olarak yapılmasını da ifade etmektedir. Bu yönüyle de anlamlarına göre fiillerden ayrılmaktadır.
Oluş Filleri İle İlgili Örnekler
- Sonbahar geldiğine ağaçtaki yaprakların hepsi döküldü.
- Dedem yaşandığı için saçları beyazladı.
- Yıllardır aynı çantayı kullandığımdan zamanla eskidi.
- Her gün para biriktirdiğim ve fazla paraya sahip olduğum için zenginim.
- Babamın arabasını düzenli tamire götürmezsek olduğu yerde çürüyecek.
- Çocuğun ayakkabıları her sezon küçülüyor.
- Deniz kıyısında bulunan evlerde ve bahçelerde nem kokusu duyuluyor.
- Suyun buharlaşması tekrar yağışa neden olur.
- Bana verdiğin çiçekler elbet bir gün solacak.
- Yıllar geçtikçe yaşamak ve yaşlanmak daha kolay olabilir.
Durum Fiilleri Nedir?
Durum fiilleri öznenin içinde bulunduğu durumun sürekliliğini gösteren fiillerdir.
Durum fiillerinin özelliği ise burada eylemin öznenin isteği ile gerçekleşmiş olmasıdır. Bununla beraber fiilden etkilenen bir nesne yoktur. Böylece durum fiillerinde nesneyi bulmaya yönelik sorduğumuz ne, neyi, kimi? sorularına cevap alınmamaktadır.
Bir fiilin durum fiili olup olmadığını anlamak için kolay bir yöntemde fiilin başına onu kelimesini getirmektir. Bu şekilde cümle anlamsız oluyor ise o fiil durum fiilidir.
Durum Fiillerine Örnekler
- Gençliğimde her gün balık tutmaya giderdim.
- Düzenli olarak çalışmak herkesin yapabileceği bir şey değildir.
- Sabahtan akşama kadar film izleyip kafamı dinlemek isterdim.
- Okuldaki dersleri başarıyla tamamlayıp bir sonraki sınavlara hazırlanıyorum.
- Ellerimle büyüttüğüm civcivler şimdi tavuk oldu.
- Serpme kahvaltı bilmem ama en iyi kahvaltıyı ben hazırlarım.
- En sevdiğim arkadaşım bile beni bu konuda anlamadı.
- Tasarladığım projelerime birçok kişi burun kıvırsa da ben bu işten vazgeçmeyeceğim.
- Çocuk bir ses duyunca çok korktu ve sıçradı.
- Ağaçlara tırmanmak için her gün uğraşıyor.
Fiillerde Anlam İş Oluş Durum Fiilleri Cevaplı Test Soruları
Soru 1) Okumak, uyumak, uzamak fiilleri anlam özelliklerine göre hangi şıkta doğru sırayla verilmiştir?
A) Oluş- İş- Durum
B) İş- Durum- Oluş
C) İş- Oluş- Durum
D) Durum- İş- Oluş
Doğru Cevap B) İş- Durum- Oluş
Soru 2) Oluş fiilleri öznenin iradesi dışında gerçekleşen eylemlerdir.
Yukarıdaki bilgiye göre hangisinde oluş fiili kullanılmamıştır?
A) Tırnakların yine uzamış.
B) Zeynep bugünlerde çok zayıfladı.
C) Sonbaharda yapraklar sarardı.
D) Ali kütüphanesindeki tüm kitapları okudu.
Doğru Cevap D) Ali kütüphanesindeki tüm kitapları okudu.
Soru 3) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde durum fiili kullanılmıştır?
A) Tolga bana mektup yazmış.
B) Yazarken kalemi kırdım.
C) Yaptığı espriye bütün sınıf güldü.
D) Bahçede çiçek açan ağaçları gördüm.
Doğru Cevap C) Yaptığı espriye bütün sınıf güldü.
Soru 4) Aşağıdaki fiillerden hangisi durum bildirmektedir?
A) Uyuyormuş
B) Okuyor
C) Dikti
D) Büyümüş
Doğru Cevap A) Uyuyormuş
Soru 5) Aşağıdaki fiillerden hangisi oluş bildirmektedir?
A) Yaşlanmak
B) Uyumak
C) Uzanmak
D) Görmek
Doğru Cevap A) Yaşlanmak
