Cezeri Kimdir? Neleri İcat Etmiştir?

Cezeri

Cezeri Kimdir

İslam dünyasının en büyük mühendisi ve mucidi olarak anılan Cezeri adeta İslamiyet’in altın çağlarında yaşamıştır. Tam adı Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî olan mucidin doğum tarihi 1136 olup günümüzde Şırnak’ta bulunan Cizre ilçesidir. 1206 yılında yine Cizre’de hayata gözlerini yummuştur. Hayatı boyunca çeşitli icatlarla ve mühendislik harikalarıyla o döneme damga vurmuş bir bilim insanıdır.

Cezeri Kimdir? Neleri İcat Etmiştir?

Pek çok global kaynakta Leonardo Da Vinci’nin ilham aldığı insan olarak tanımlanan Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî aynı zamanda mühendislik alanında da pek çok titre sahiptir. Bunlardan birisi ilk robotu yapan insandır. Bir diğeri ise sibernetiğin mucidi olduğudur.

Sibernetik kısaca bir insan ile bir makinenin arasındaki haberleşmeyi sağlamak, bir insan ve makine arasında yönetimsel bir yapı oluşturmayı amaçlayan bilim dalıdır. Bu açıdan bakıldığında da ilk robotu yapıp çalıştırabilmesi ile beraber Cezeri sibernetiğin ilk adımını atanlar arasında sayılır.

Cizre’de dünyaya gelen Cezeri’nin babası Rezzaz ise zaman içerisinde şeref ve onur babası anlamlarına gelen Ebul-iz lakabını almıştır. Dolayısıyla Cezeri’nin de tam adına Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî eklenmiştir. Global açıdan pek çok icadı olmasından ötürü pek çok dış ülkede Cazari olarak anılmıştır. Bu telaffuz noktasında da ‘’Gazari’’ olarak anılmasına sebep olmuştur.

Bakıldığında Cezeri hayatı boyunca insanlık adına pek çok icada imza atmıştır. Bilgisayarın dahi ilk adımlarını kendisinin attığını söyleyen bilim insanlarına rastlanabiliyor. Fen ve teknik alanlarda üstün bir zekâya ve başarıya sahip olduğu da dünya genelinde kabul görmüştür. Kendisinin insanların hayatını kolaylaştıracak şifreli kilitler, saatler, otomatik hareket eden çocuk oyuncakları, termos ve su makineleri gibi çok sayıda icadı olduğunu özellikle vurgulamak gerek.

Bizzat Cezeri tarafından o dönemde çizilmiş ve kağıda aktarılmış olan çok sayıda makine çizimine günümüzde de ulaşmak mümkündür. Çünkü Arapça olarak El-Câmi„ Beyne’l-İlm ve‟l-„Ameli’n-Nâfi fî Snaati‟l-Hiyel ismiyle toplanmış bir kitabı vardır. Bu kitap global olarak ‘’Makine yapımında yararlı bilgiler ve uygulamalar’’ olarak ülkemizde de bulunmaktadır.

İslam dünyasının en iyi mühendislerinden birisi olması sebebiyle robot yapımında da buna yönelik bir çalışma sürdürmesi kaçınılmazdır. Tavus kuşlu abdest alma makinesi aslında teknik olarak o döneme rağmen bir robottu. Cezeri bu robotu dönemin Artuklu hükümdarına hediye etmiştir. Mekanik olan pek çok aşamayı otomasyona bağlamış olan Cezeri bu icadıyla 1100’lü yıllara damgasını vurmuştur.

Tavus kuşlu abdest alma makinesi çalışma prensibi açısından çokça merak edilebiliyor. Özellikle de ilham olması açısından çalışma prensiplerine şöyle göz atabiliriz.

  • Makinenin üst kısmında bir su deposu yer alır.
  • Su deposundan altta duran kişinin sağ eline gelecek şekilde sütun boyunca su akmaya başlar.
  • Sütundan akan su sağ tarafta kişinin elinin altındaki testiye dolar.
  • Testi doldukça yatık pozisyona doğru gelir ve bu sayede kişi hiç ellemeden akan suyu kullanabilir.
  • Ayrıca testiden akan su aşağıda bir giderle alt depoda toplanır.
  • Testi dolmaya başladığında tavus kuşu ötmeye başlar. Sıkışan hava ile öten bu tavus kuşu abdest vaktinin geldiğini işaret eder.
  • Birkaç kez tekrar tekrar dolup kullanılan testi son turda da dolup bittiğinde aşağıdaki depoda şamandıranın olduğu noktaya erişilmiş olur.
  • Alt depoda şamandıraya ulaşan su sayesinde şamandıra ile bağlantılı olan havlu kolu hükümdara doğru hareket etmeye başlar. Sonucunda havlu alınır ve abdest tamamlanır.

Bu doğrultuda Artuklu hükümdarı suyu dökmeden, suyun giderini düşünmeden, havluya dahi uzanmadan abdestini almış olur.

13.Yüzyılın Mekanik Dehası Cezeri

Cezeri bu derece komplike bir makineyi robot üretim tarihinde de en önemli virajlardan birisi olarak o dönemde yapıp çalıştırmayı başarmıştır. Ayrıca 13.Yüzyılın mekanik dehası olarak anılan Cezeri’yi şöyle de tanımlamak mümkündür.

  • Mekanik mühendisliği üzerine başarılı bir isimdir.
  • Tarihte robotu ilk kez yapan ve ilk kez çalıştıran kişi olarak anılır.
  • Su akıntısı ile dönerken bir yandan da suyu alıp yukarıya taşıyan değirmen çarkının mucididir.
  • İki farklı su deposuyla entegrasyonunu tamamlamış olduğu bir flüt bulunur. Depolar arası su akışı esnasında hava flüte ulaştırılır ve hiç durmadan çalar.
  • Günümüzde de Diyarbakır Ulu Camii’nde görülebilen güneş saati bizzat Cezeri tarafından yapılmıştır.
  • Olağanüstü Mekanik Araçların Bilgisi adlı bir kitap yazmış, 50’nin üzerinde cihazın nasıl üretileceği ile ilgili bilgileri toplumlara aktarmıştır.

El-Cezeri Tarafından İcat Edilmiş Makineler

Yapımını El-Cezeri’nin üstlendiği ve döneme damgasını vuran makineler şu şekilde sıralanmaktadır.

  • Kam Mili
  • Krank Mili ve Kaydırıcı Krank Mekanizması
  • Segmentik Dişli
  • Mekanik Kontrol
  • Su Yükseltme Makineleri
  • Sifon Mekanizmasıyla El Yıkama Otomasyonu
  • İçecek Servisi Otomasyonu
  • Müzikal Robot Grubu
  • Astronomik Saatler
  • Mum Saatleri
  • Fil Saati
  • Kale Saati
  • Ağırlıkla Çalışan Su Saatleri

Yazı gezinmesi

Mobil sürümden çık