Betimleme
Betimleme, okulda ve sınavlarda sürekli karşımıza çıkan bir anlatım türüdür. Betimleme bir mekanı, yaşanılanı, varlığı, imajı, konsepti farklı özelliklerle canlandırma şekliyle kaleme veya cümlelere dökmektir.
Betimleme ile cümlelere bir yaşam katarız. Normalde bir taş cansız varlıkken ona farklı özellikler yükleyerek bizdeki etkisini etkileyici şekilde anlatmaktır.
Betimleyici Anlatım Ne Gibi Özelliklere Sahip Olmalı?
Betimleme, bir kelimeyi, cümleyi detaylı şekilde açıklama veya sanatsal biçimde anlatmak üzere 2 grupta toplanır.
- Eğer bir birey, iç dünyasını aktarıyorsa buna tahlil adı verilir. Ruhsal portre de denmektedir.
- Eğer bireyin bedensel özellikleri anlatılıyorsa buna da fiziksel betimleme ismi verilir. Simgesel olarak da adlandırılır.
- Roman okuyan biriyseniz sıkça betimleyici anlatıma rastlarsınız. Keza hikayede de aynı şey vardır. Tiyatro ve şiirde de betimlemeye sıkça yer verilir.
- Betimleme yapılırken kelimeler her zaman gerçek anlamları ile kullanılmaz, ikinci ya da mecazi anlamlar da kullanılabilir.
Betimleme İle İlgili Örnek Bir Soru
Arka Sokaklar… Dip dibe inşa edilmiş, yorgun evler… Bazı ahşaplar simsiyah olmuş, bazılarının balkon kısmı boyunu bükmüş, bazıları da kimseye boyun eğmemiştir. Sanki tahta evler hastalanmış, onlara bayılıyorum, onlara baktıkça kendimi görüyorum.
Yukarıda verilen cümlelerde aşağıdaki hangi anlatım biçimi kullanılmıştır?
A) Betimleme (tasvir)
B) Tartışma
C) Açıklama
D) Öyküleme (hikâyeleştirme)
E) Örnekleme (1987/ÖYS)
Yukarıdaki örnek sorun ÖYS’de çıkmış ve cevabı de betimlemedir.
Yazar burada, yaşadığı yerde bulunan evlerin geldiğimi durumu betimleme ile anlatmıştır. Boyun bükmek, boyun eğmemek, hasta olmak insanlar için kullanılsa da o cansız varlıklar için tasvir etmiştir.
Betimleme, bazı kaynaklarda tasvir olarak da geçer, bazı varlıkların kafada canlandırılması ve insansı özellikler yüklenmesi, hayal edilmesidir. Örnek sorudaki gibi, cansız tahta evin bütün özellikleri detaylı şekilde bizlere aktarılmıştır.
Betimleme Yolları
insan tasviri, iç ve dış tasvir olarak iki grupta toplanır.
İnsan Betimlemesi Nedir?
İnsanların detaylı olarak farklı özelliklerinin aktarılmasıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi portre ismi de verilir. İç tasvir ruhani olayları anlatırken dış tasvir bedeni baz alan betimlemedir.
İç yani ruhsal betimleme nedir?
İçsel şeyler görünmez, dokunulmaz, sadece hissedilir. Birinin çok şirin olduğunu söylerseniz onun şirinliğine dokunamazsınız. İyi niyetli bir insan dediğinizde de aynı şekilde, onun niyetini göremezsiniz. Bu örnekler çoğaltılabilir ama ruhsal betimleme buna denir.
Dış yani fiziksel betimleme nedir?
Fiziksel betimleme, önceki ruhsal betimlemenin tam tersidir. Bir insana 100 kilo derseniz onun kilosunu kanıtlayabilirsiniz. Kumral, ince, uzun, büyüleyici saçları var diye betimlediğinizde bu fiziksel, dış tasvirdir.
Betimleyici Tasvir Anlatımı için Örnek Cümle
Burası İzmir’in çok köklü mahallerinden birisidir. Bütün evler kol kola gibiler. Evlerin her balkonunda yer alan çiçekler sanki kendi aralarından sohbet ediyor, tahtadan inşa edilmiş evde yaşayanların ayak tıkırtılarını dinleyerek nelerle meşgul olduğunu tahmin etmeye çalışıyorlar. Evi havalandırmak için açılan pencereden gelen o mis gibi kokuları rüzgâr bir yerden alıyor başka yere taşıyor. Rüzgarın taşıdığı kokuları içime çekerken yemeklerin görüntüsü gözümün önüne geliyor, içimi huzur kaplıyor, seviyorum bu tatlı mahalleyi.