Askıda Ekmek
Yemek ile ilgili herhangi bir konu açıldığından insanoğlunun aklına ilk olarak ekmek gelmektedir. Zira insanlık tarihi boyunca 2,5 milyon yıldır tüketilen ve buğdaydan imal edilen ekmek hummalı bir yapım aşamasına sahiptir. Yine de asırlar boyunca insanların sofralarından hiç eksilmemiş, günümüze kadar ulaşmış ve formunu korumuştur.
Ekmek aynı zamanda sofraların bereketi için önemli bir unsur olup dönemsel olarak hayra da vesile olmuştur. Halen daha askıda ekmek ile ilgili pek çok girişim görüyoruz. Ancak şehirlerde yaygınlaşmaya devam eden askıda ekmek uygulaması aslında sanıldığı kadar yeni değil. Her ne kadar günümüzde popüler hale gelmiş olsa da askıda ekmek Osmanlı’ya kadar uzanan köklü bir geçmişe sahip kültürel miraslarımız arasındadır.
Askıda Ekmek Ne Anlama Geliyor?
Osmanlı’dan beri uygulanmaya devam edilen askıda ekmek kültürü aslında yardımlaşmanın en temel yapılarından birisidir. Çünkü yardımlaşmada hali vakti yerinde olanın daha düşkün olana kırmadan ve incitmeden yardımcı olması esastır. Bunun en bilindik varyasyonlarına bakıldığında ise bir kişinin bakkala giderek veresiye defterinden borç ödemesi ya da askıda ekmek uygulaması görülebiliyor.
Her iki uygulamanın da Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış olması tesadüf değil. Askıda ekmek uygulaması da gönlü bol olan cömert insanların fırında ekmek aldıktan sonra kendi paralarını ödeyip, ardından yoksul kişilerin de alabilmesi için askıda ekmek parası ödemelerini kapsıyor. Fırıncı ekstradan alınan bu paranın karşılığı gelen ekmeği askıya asıyor ve fakir kimseler fırına gelip hiçbir tutar ödemeden askıdaki bu ekmekleri alabiliyor.
Askıda ekmek olarak anılması bundan kaynaklanıyor. Aynı zamanda yardımı eden kişiyle yardımı alan kişinin birbirini görmemiş olması da olası bir gurur incinmesi durumunun yaşanmasını önlüyor. Ki zaten yardım etmenin de birincil faktörü karşı tarafı incitmemekten geçiyor.
Osmanlı’da Askıda Ekmek Uygulaması
Osmanlı devletinde fırınların girişlerinde yer alan askılık alanda heybeler asılı dururdu. O dönemde cömert insanlar kendi aldıkları ekmek haricinde ödedikleri paraya karşılık gelen ekmek sayısını heybeye bırakırdı. İlerleyen saatlerde karnı aç olan ve ekmek almaya durumu olmayan kişiler fırına gelip heybeden yalnızca ihtiyaçları kadar ekmeği alıp giderlerdi.
O dönemde biraz daha haya üzerine kurgulanmış bir yaşam tarzı hakimdi. Dolayısıyla ihtiyacının dışında askıda ekmekten faydalanmaya çalışan hiç kimse yoktu. Günümüzde de askıda ekmek uygulaması devam ediyor olsa da bunun suiistimal edildiğine de çokça şahit olabiliyoruz.
Bu yüzden Osmanlı’da askıya asılarak heybe içerisinde tutulan ekmeklere istinaden günümüzde bir pano üzerine askıda ekmek sayısı yazılıyor. İhtiyaç sahibi ise içeriye girip fırıncıdan ihtiyacı kadar ekmeği talep ediyor. Suiistimal durumunu önlemek ve gerçekten ihtiyaç sahiplerine ulaştırmak amacıyla bu şekilde bir çözüm bulunmuş durumda. Üstelik artık askıda çorba, askıda kahve ya da askıda yemek gibi pek çok farklı varyasyonu da doğmuş durumda.
